Krzemień, Miąskiewicz: Odszkodowania za naruszenia prawa UE

Orzecznictwo TSUE podkreśla znaczenie odpowiedzialności odszkodowawczej państw członkowskich UE. Jej celem jest ochrona uprawnień przyznanych jednostkom (osobom fizycznym lub prawnym) przez unijne prawo. Należy ją też odróżnić od zagadnienia kar nakładanych przez TSUE na podstawie art. 260 traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

Dochodzenie odszkodowania od odpowiedniej jednostki Skarbu Państwa przed polskim sądem powszechnym uchodzi za trudne zadanie. Dotychczasowe orzecznictwo TSUE i możliwość kierowania pytań do Trybunału wspierają jednak poszkodowanych, formułując określone zasady i gwarancje. Ich charakter jest szczególny wobec krajowych regulacji kodeksowych, które w określonych sytuacjach muszą ustąpić regułom wynikającym z orzecznictwa TSUE.

Czytaj więcej

Prawo dla Ciebie

TSUE: Polska naruszyła unijne prawo dotyczące hałasu

Trybunał Sprawiedliwości UE uwzględnił w czwartek skargę Komisji Europejskiej dotyczącą nieprzestrzegania przez Polskę dyrektywy dotyczącej hałasu.

Przesłanki w orzecznictwie TSUE

Zgodnie z orzecznictwem TSUE, aby skutecznie dochodzić od państwa członkowskiego odszkodowania za naruszenie prawa UE, muszą zostać spełnione trzy przesłanki (wyrok w sprawach połączonych C‑46/93 i C‑48/93, Brasserie du Pêcheur i Factortame).

Po pierwsze, należy wykazać, że naruszana norma prawa UE była dla skarżącej źródłem uprawnienia. Po drugie, musi istnieć związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy naruszeniem a szkodą. Po trzecie, należy udowodnić, że naruszenie prawa UE przez państwo członkowskie było „wystarczająco poważne”.

W orzecznictwie zawarto wskazówki, jak rozumieć ostatnią, najsłabiej skonkretyzowaną przesłankę. Zgodnie z przytoczonym wyrokiem TSUE należy ocenić przede wszystkim jasność i precyzyjność naruszanych przepisów oraz zakres swobodnego uznania przyznany państwu przez prawo w danej dziedzinie. Znaczenie mają też umyślność lub jej brak, usprawiedliwiony lub nieusprawiedliwiony charakter błędu w stosowaniu prawa oraz ewentualne przyczynienie się instytucji unijnych do naruszenia prawa UE. Wrazie trudności z oceną, czy dany przypadek jest wystarczająco poważnym naruszeniem, sąd krajowy może skierować do TSUE stosowne pytanie, powinien też przeanalizować jego dotychczasowe orzecznictwo – ewentualny wyrok Trybunału wskazujący na istnienie naruszenia przesądzałby, że jest ono wystarczająco poważne.

Spóźniona implementacja jako szczególny przypadek

Spóźniona transpozycja unijnych dyrektyw do porządku krajowego jest szczególnym przykładem naruszenia prawa unijnego, za które państwo członkowskie może odpowiadać odszkodowawczo. Trybunał wielokrotnie podkreślał, że spóźniona implementacja dyrektywy sama w sobie jest naruszeniem wystarczająco poważnym, aby można było się z jej tytułu domagać od państwa odszkodowania (np. w wyroku w połączonych sprawach C-178/94, C-179/94, C-188/94 i C-190/94 Dillenkofer).

Spóźniona transpozycja dyrektyw jest naruszeniem na tyle istotnym i szczególnym, że TSUE sformułował dla niej szczególne przesłanki odpowiedzialności (wyrok w połączonych sprawach C-6/90 i C-9/90 Francovich i Bonifaci przeciwko Włochom). W takim przypadku poszkodowany nie musi udowadniać, że naruszenie prawa UE było szczególnie poważne. Poza wykazaniem związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy naruszeniem prawa a szkodą wystarczy zaznaczyć, że celem dyrektywy było przyznanie jednostkom uprawnienia i określić jego treść na podstawie jej przepisów.

W transpozycji błędnej, ale terminowej, należy natomiast przenalizować stopień precyzji transponowanych przepisów, pomocne może być zbadanie transpozycji danej dyrektywy przez inne państwa członkowskie (tak np. wyrok TSUE w połączonych sprawach C-283/94, C-291/94 i C-292/94 Denkavit).

Nie należy ograniczać roszczeń

Prawo UE nie określa kryteriów ustalania wysokości szkody, które należą do prawa krajowego. Orzecznictwo TSUE wskazuje jedynie pewne ogólne wytyczne.

W przytoczonym orzeczeniu Brasserie du Pêcheur Trybunał wskazał, że odszkodowanie powinno być współmierne do wyrządzonej szkody. Nie można z jego wyłączać w sposób blankietowy utraconych przez stronę skarżącą korzyści. Należy zaś uwzględnić przy jego obliczaniu ewentualne działania, poprzez które strona skarżąca przyczyniła się do powstania szkody.