Czy skarbówka może „zapolować” na aresztowanego podatnika? Jest wyrok WSA

Trudno wyobrazić sobie gorszy moment na trafienie na celownik fiskusa niż ten, gdy podatnik siedzi w areszcie. Takie sytuacje się jednak zdarzają, a do tego w przepisach jest luka, której fiskus nie może jednak wykorzystywać. Potwierdza to wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (WSA) w Gliwicach.

Depozyt nieprawidłowy a PCC 

Sprawa podatnika miała związek z podejrzeniem o unikanie opodatkowania za 2020 r. A skarbówka trafiła na jego trop, gdy w ręce pracownika komendy miejskiej wpadło 1,5 mln zł. To odkrycie potwierdzone zostało protokołem komisyjnego zapakowania depozytu wartościowego z końca lipca 2020 r.

Czytaj więcej

Podatki

PCC: fiskus zainkasuje 20 proc. od późno ujawnionej pożyczki

Nabywca mieszkania, którego urzędnicy pytali, za co je kupił, zapłaci 20 proc. podatku od ujawnionego depozytu. Uniknął za to 75-proc. daniny.

Podatnik stwierdził, że część tych środków, ok. 200 tys. zł, należy do teściów, z którymi mieszka razem z żoną. Miała to być pomoc w inwestycji. Fiskus przyjął te wyjaśnienia i wyłączył tę kwotę z postępowania o nieujawnione źródła. Ale wszczął inne, tj. w sprawie ustalenia podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC) od umowy depozytu nieprawidłowego.

Urzędnicy uznali, że podatnik faktycznie rozporządzał środkami pieniężnymi należącymi do teścia, co stanowiło realizację przesłanki umowy depozytu nieprawidłowego. Nie dali wiary zeznaniom teścia, że zięć nie miał wiedzy o przechowywanych pieniądzach. To dało asumpt do zastosowania sankcyjnej 20-proc. stawki PCC i zaowocowało 40 tys. zł daniny. 

Podatnik w areszcie – jakie ma prawa?

Podatnik bronił się, że nie mógł zapoznać się z materiałem dowodowym z uwagi na stan zdrowia oraz fakt przebywania w oddziale szpitala aresztu śledczego. Zaznaczył, że podane przez niego kwoty były przybliżone. Podkreślił, że od ponad dwóch lat przebywa w areszcie tymczasowym. Nie miał możliwości brania czynnego udziału w postępowaniu podatkowym, w tym zapoznawania się z materiałem dowodowym. Fiskus zaś nie przesyłał mu kserokopii ani nie kontaktował się z nim w tej sprawie w celu wyjaśnienia wątpliwości i uregulowania należności podatkowych.

Pozbawiony wolności podatnik tłumaczył, że bez pomocy pełnomocnika trudno mu się wypowiedzieć w sprawie podatkowej, bo nie jest w stanie ocenić całej sytuacji. 

Czytaj więcej

W sądzie i w urzędzie

Skarbówka sięga po kodeks, by polować na czarownice

Fiskus wciąż traktuje prawo karne skarbowe instrumentalnie. Coraz chętniej stawia zarzuty i oskarża.

Fiskus uważał, że w sprawie depozytu wszystko jest jasne i dowiedzione. Nie miał sobie też nic do zarzucenia, jeśli chodzi o samo postępowanie. Podkreślił, że umożliwił podatnikowi zapoznanie się ze zgromadzonym materiałem dowodowym oraz wyznaczył mu siedmiodniowy termin do wypowiedzenia się w tej sprawie. Podatnik z tego prawa nie skorzystał, ale zdaniem urzędników zasłanianie się w tym względzie pobytem w areszcie nie ma znaczenia.

Przebywanie w zakładzie karnym w ocenie fiskusa nie pozbawiało bowiem podatnika możliwości zapoznania się z materiałem dowodowym. A jeśli chodzi o ustanowienie pełnomocnika, o co wnioskował aresztant, to wyjaśniono, że przepisy ordynacji podatkowej nie przewidują możliwości ustanowienia dla strony postępowania pełnomocnika z urzędu.

Postępowanie podatkowe a prawa podatnika

Zupełnie inaczej postępowanie w sprawie pechowego podatnika ocenił jednak gliwicki WSA. I to nie tylko jeśli chodzi o samo meritum, czyli depozyt. Sąd suchej nitki nie zostawił jednak przede wszystkim na sposobie procedowania w spornej sprawie. 

Zauważył, że chodzi o sytuację wyjątkową, gdzie postępowanie zostało wszczęte w dacie, w której podatnik przebywał już w areszcie śledczym jako osoba tymczasowo aresztowana. A ta ma możliwość kontaktu jedynie z obrońcą lub pełnomocnikiem.

WSA zauważył, że żaden przepis nie przewiduje możliwości ustanowienia dla osoby tymczasowo aresztowanej na jej wniosek zarówno pełnomocnika z urzędu, jak i kuratora czy pełnomocnika tymczasowego w postępowaniu podatkowym.

A luka prawna w tym zakresie, w ocenie sądu, w sytuacji takiej jak w przypadku skarżącego, jest nie do pogodzenia z konstytucyjnymi zasadami: demokratycznego państwa prawa, legalizmu, proporcjonalności, równości oraz dwuinstancyjności postępowania.

Postępowanie podatkowe a areszt tymczasowy

WSA nie znalazł usprawiedliwienia dla sytuacji, w której osoba tymczasowo aresztowana nie może w sposób rzeczywisty korzystać z prawa do czynnego udziału w postępowaniu podatkowym, które nie ma związku z postępowaniem karnym. Taki udział w sprawie podatkowej jest iluzoryczny. Podatnik nie ma bowiem dostępu do telefonu czy środków porozumiewania się na odległość, nie ma możliwości kontaktu z innymi osobami ani opuszczenia aresztu w celu przedłożenia dowodów w sprawie. I wreszcie nie ma możliwości ustanowienia pełnomocnika oraz jest osobą tymczasowo aresztowaną przez cały okres postępowania podatkowego.

Zdaniem WSA istniejąca luka prawna nakłada na fiskusa zwiększoną staranność w realizacji podstawowych zasad postępowania podatkowego, które wywodzą się z konstytucji. Organy podatkowe stają się bowiem gwarantem demokratycznego państwa prawa.

Czytaj więcej

W sądzie i w urzędzie

WSA: postępowanie podatkowe może naruszać godność obywatela

Prowadzenie postępowania podatkowego w sposób, który prowadzi 
do rozpaczy obywatela, jest sprzeczne z prawem, bo narusza jego godność.