Późna kariera Grażyny Bacewicz

To oczywiście sukces Orkiestry Polskiego Radia Amadeus i Agnieszki Duczmal, która ze swoim zespołem w firmie DUX wydała album „Music for Chamber Orchestra vol. 3” z utworami Grażyny Bacewicz. Zdobył tytuł najlepszego nagrania orkiestrowego roku w plebiscycie „BBC Music Magazine”. To prestiżowe wyróżnienie, brytyjski magazyn śledzi bowiem wydawnictwa fonograficzne z całego świata.

Agnieszka Duczmal od lat stara się promować muzykę Grażyny Bacewicz. – Gdy wykonywaliśmy jej utwory za granicą, wielokrotnie miałam okazję przekonać się, że zachwycają melomanów i krytyków – mówi dyrygentka. – Jestem szczęśliwa, że wreszcie doczekała się takiego uznania.

Czytaj więcej

Plus Minus

Grażyna Bacewicz. Zadziwiająco przepiękny człowiek

Grażyna Bacewicz. Artystka obdarzona wieloma talentami, najwybitniejsza polska kompozytorka nie t...

Album jest dobrą wizytówką jej twórczości. Wybrano utwory z różnych lat: Sinfoniettę z 1935 roku (kompozytorka miała wówczas 26 lat), powstałe tuż po II wojnie Symfonię i Koncert oraz Divertimento napisane w 1965 roku, cztery lata przed śmiercią. Wszystkie mają cechy charakterystyczne dla muzyki Grażyny Bacewicz – niesamowitą energię, dbałość o jakość dźwięku i klarowność narracji.

Krwisty kawał muzyki

Płyta Amadeusa zebrała za granicą świetne recenzje, ale obszerne eseje poświęcone twórczości Grażyny Bacewicz pojawiały się już wcześniej w prasie angielsko- i niemieckojęzycznej. Można jednak zastanawiać się, czy obecne odkrywanie Grażyny Bacewicz przez świat nie wynika po części z powszechnego odrabiania zaległości w docenianiu twórczości kobiet. Istotnie w połowie XX wieku uważano, że pisanie takiej muzyki to domena mężczyzn. Z zagranicy przychodziły więc do kompozytorki listy adresowane: Mr Bacewicz.

A i w kraju postrzegano ją przez męski pryzmat. „Honor kompozytorów polskich uratowała tym razem »baba« – Grażyna Bacewicz – pisał w 1950 roku Stefan Kisielewski. – Jej Koncert na orkiestrę smyczkową pełen płynnej inwencji i świetnych pomysłów instrumentacyjnych obudził nas w końcu z letargu (…) Poczuliśmy tu wreszcie »krwisty kawał« zdrowej i smacznej muzyki, napisanej z potencją twórczą – iście męską”.

Jej muzyka wzbudza zainteresowanie również dlatego, że ma własny, wyrazisty, język, a przy tym zaskakuje, gdyż z latami rozwijała się i zmieniała. Grażyna Bacewicz, która w młodości zdobyła uznanie jako utalentowana skrzypaczka, zaczynała komponować w nurcie popularnego w dwudziestoleciu międzywojennym. Pozostała mu wierna również po 1945 roku. Gdy nastał socrealizm, potrafiła się przed nim obronić, interesująco włączywszy do muzyki odwołania do folkloru. A gdy wybuchła w Polsce awangarda, nie pozwoliła umieścić się w gronie wstecznych tradycjonalistów, odświeżyła język muzyczny, pozostawszy sobą.

W jej utworach ciągle można odkryć coś nowego. Przekonał się o tym Łukasz Borowicz, który niedawno dyrygując w Lille „Uwerturą na orkiestrę”, poprosił o przeczytanie muzykom napisanej po francusku przedmowy do tużpowojennego wydania pierwodruku utworu. Grażyna Bacewicz wspominała w nim swoją fascynację Francją i Paryżem. – Ten tekst uskrzydlił orkiestrę – wspomina Łukasz Borowicz. – Zagraliśmy uwerturę, a muzycy zrobili to tak lekko, zwiewnie, zupełnie inaczej. Parę osób podeszło do mnie po koncercie i powiedziało: „Ależ to jest francuskie!”.

Elektryzująca sonata

Łukasz Borowicz od kilkunastu lat stara się promować muzykę Grażyny Bacewicz. Dla brytyjskiej firmy Chandos nagrał jej koncerty skrzypcowe. Teraz z niemiecką firmą cpo rozpoczął zakrojone na kilka lat przedsięwzięcie – wydanie kompletu utworów symfonicznych polskiej kompozytorki. Ukazała się pierwsza płyta z tej serii. Z Orkiestrą Symfoniczną WDR w Kolonii Łukasz Borowicz prezentuje III i IV Symfonię. Jedną skomponowała niedługo przed śmiercią Stalina, drugą tuż po.

Grażynę Bacewicz, która aktywnie uczestniczyła w odbudowie powojennego życia muzycznego w kraju, próbowano obwiniać za uleganie komunistycznej władzy. Jej muzyka z lat 50. jednak temu przeczy, co dostrzegają i odbiorcy na Zachodzie.

Gdy więc Krystian Zimerman włączył do repertuaru II Sonatę fortepianową Bacewicz, interpretując ją w sposób wręcz elektryzujący, po recitalu w Salzburgu krytycy zgodnie pisali, że nie spodziewali się, iż tak wspaniała muzyka mogła powstawać w czasach najczarniejszego stalinizmu.