Koszty sądowe w sprawach cywilnych: Ile zapłacimy za spór z sąsiadem

Do uiszczenia kosztów sądowych, co do zasady, obowiązana jest ta strona, która wnosi do sądu pismo (chyba że inaczej wynika z przepisów). Mówią o tym wyraźnie przepisy ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. DzU z 2010 r. nr 90, poz. 594 ze zm.).

Kiedy i za co się należy

Koszty sądowe obejmują opłaty i wydatki. Opłata jest pobierana wówczas, gdy przewiduje to przepis ustawy. Podlegają jej nie tylko pozew, lecz także apelacja, zażalenie, skarga kasacyjna, sprzeciw od wyroku zaocznego, zarzuty od nakazu zapłaty. Płacić trzeba również, gdy składamy wniosek o wpis i wykreślenie w księdze wieczystej czy skargę np. na orzeczenie referendarza sądowego lub na czynności komornika.

Z kolei wydatki obejmują należności, które powstają przy okazji prowadzenia procesu, a więc m.in. koszty podróży, noclegu oraz utraconych zarobków lub dochodów świadków, wynagrodzenie dla biegłych, koszty przeprowadzenia dowodów itp.

Idąc do sądu z pozwem (np. gdy spieramy się z sąsiadem o miedzę), powinniśmy przygotować się od razu na wydatki. Przepisy mówią wyraźnie, że opłatę należy uiścić podczas wnoszenia do sądu pisma, które jej podlega. Pozwem nieopłaconym sąd się nie zajmie.

Trzy możliwości...

Opłaty sądowe możemy uiścić na trzy sposoby: bezpośrednio w kasie sądu; w formie znaków opłaty sądowej (w ten jednak sposób tylko wówczas, gdy opłata nie przekracza 1,5 tys. zł); w formie bezgotówkowej na rachunek sądu. Numer rachunku właściwego dla nas sądu znajdziemy na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości: www.ms.gov.pl. Inna możliwość to sprawdzenie go bezpośrednio w budynku sądu (każdy umieszcza go na tablicy ogłoszeń).

Jeśli uiścimy opłatę sądową na rachunek bankowy przed wniesieniem pisma do sądu, dołączmy do tego pisma oryginał lub kopię dowodu wniesienia należnej opłaty.

i trzy rodzaje należności

Opłata może być stała, stosunkowa albo podstawowa. Stałą pobiera się w sprawach o prawa niemajątkowe oraz we wskazanych w przepisach sprawach majątkowych w jednakowej wysokości (niezależnie od wartości przedmiotu sporu lub zaskarżenia). Nie może być niższa niż 30 zł ani wyższa niż 5 tys. zł.

Opłatę stosunkową pobiera się w sprawach o prawa majątkowe. Stanowi ona 5 proc. wartości przedmiotu sporu lub przedmiotu zaskarżenia, jednak nie mniej niż 30 zł i nie więcej niż 100 tys. zł. Musimy zatem najpierw ustalić, ile wynosi przedmiot sporu (a to nie zawsze jest proste).

Ostatni rodzaj opłaty, czyli podstawowa, pobierana jest w sprawach, w których przepisy nie przewidują opłaty stałej, stosunkowej lub tymczasowej. Wynosi ona 30 zł i stanowi minimalną opłatę, którą strona jest obowiązana uiścić od pisma podlegającego opłacie.

W praktyce może się pojawić jeszcze opłata tymczasowa. Jest ona określana w wypadku pism w sprawie o prawa majątkowe, gdy w chwili wszczęcia sprawy nie da się ustalić wartości jej przedmiotu. Określana jest w granicach od 30 zł do 1 tys. zł.

W orzeczeniu kończącym postępowanie w pierwszej instancji sąd ustali wysokość opłaty ostatecznej (obliczonej jak opłata stosunkowa od wartości przedmiotu sporu ustalonej w toku postępowania bądź określonej przez sąd – gdy wartości tej nie udało się ustalić).

Ile musimy wydać

Rodzaje spraw

Wysokość opłaty od pisma rozpoczynającego proces zależy tak naprawdę od tego, o jaki rodzaj sprawy chodzi. Przepisy ustalają ją bowiem na innym poziomie dla spraw z prawa cywilnego i rodzinnego, na innym, gdy procesujemy się o spadek, a na jeszcze innym wtedy, gdy chodzi o wpisy w księgach wieczystych.

Jak zatem się przekonać, na jakie wydatki powinniśmy się przygotować? Najprościej będzie zajrzeć do ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. W poszczególnych jej rozdziałach podane zostały kategorie spraw wraz z rozbiciem na poszczególne ich rodzaje i wielkością opłaty stałej, jaką trzeba będzie ponieść.

Przykładowo osoby, które decydują się przeprowadzić rozwód, zapłacą od pozwu 600 zł. Tyle samo wynosi opłata w sprawie separacji.

Na spore wydatki muszą się przygotować te osoby, które składają wniosek o podział majątku wspólnego po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej. Opłata wynosi bowiem 1000 zł, chyba że wniosek zawiera zgodny projekt tego podziału – wtedy płaci się tylko 300 zł.