Dodatki służbowe dla policjantów - kiedy można zaskarżyć wysokość

Uposażenie zasadnicze policjanta zależy od grupy zaszeregowania jego stanowiska służbowego oraz od wysługi lat. Jednak na wysokość jego miesięcznej pensji duży wpływ mają też różnego typu dodatki do uposażenia. Najważniejsze z nich to: dodatek za stopień, dodatek funkcyjny przysługujący pełniącemu służbę lub obowiązki na stanowisku kierowniczym lub samodzielnym oraz dodatek służbowy, który może być przyznany pozostałym policjantom. Tak wynika z art. 104 ustawy o Policji (dalej uop).

Pozostałe rodzaje dodatków, które w określonych sytuacjach mogą zwiększyć miesięczne pobory funkcjonariuszy, wymienia rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z 6 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad otrzymywania i wysokości uposażenia zasadniczego policjantów, dodatków do uposażenia oraz ustalania wysługi lat, od której jest uzależniony wzrost uposażenia zasadniczego (dalej rozporządzenie). Należą do nich oprócz wymienionych wyżej dodatki: stołeczny, za opiekę nad służbowym koniem lub psem, instruktorski, lotniczy kontrolerski, specjalny i terenowy. Są one przyznawane funkcjonariuszom ze względu na szczególne właściwości, kwalifikacje, warunki lub miejsce pełnienia służby.

W większości (oprócz dodatku terenowego) są to dodatki o charakterze stałym. Oznacza to, że są ustalane w stawkach miesięcznych, a nie – że ich wysokość jest niezmienna.

W gestii szefa

Zarówno samo przyznanie dodatku służbowego, jak i jego wysokość zależą od decyzji przełożonego, a w zasadzie od jego oceny wywiązywania się przez policjanta z obowiązków oraz realizacji zadań i czynności służbowych, ze szczególnym uwzględnieniem ich charakteru i zakresu oraz rodzaju i poziomu kwalifikacji zawodowych policjanta.

Dodatek taki przyznawany jest policjantowi w określonej kwocie na czas nieokreślony w wysokości nieprzekraczającej 50 proc. podstawy wymiaru, którą stanowi suma należnego mu uposażenia zasadniczego oraz dodatku za stopień w stawce ustalonej dla policyjnego stopnia etatowego odpowiadającego zajmowanemu stanowisku służbowemu.

Przepisy określają zatem tylko górną granicę tego dodatku, resztę pozostawiając uznaniu przełożonych. Uznaniowość wysokości dodatku służbowego oznacza, że nawet policjanci wykonujący te same zadania służbowe mogą mieć dodatek służbowy w różnej wysokości. Tak wynika z wyroku WSA w Warszawie z 9 lipca 2010 r. (II SA/Wa 684/10). Zdaniem tego sądu taki charakter dodatku sprawia również, że policjant nie może skutecznie kwestionować jego wysokości, o ile jest ona zgodna z obowiązującymi przepisami.

Dany, ale nie raz na zawsze

Dodatek służbowy może być podwyższany na stałe lub na czas określony w związku z powierzeniem policjantowi nowych lub dodatkowych zadań bądź obowiązków służbowych na innym stanowisku, a także za wzorową służbę. Oczywiście, jeśli wcześniej nie został przyznany w maksymalnej wysokości. Jego wysokość po podwyższeniu także nie może być bowiem wyższa niż 50 proc. podstawy wymiaru.

Możliwe jest też jego zmniejszenie. Jak wynika z § 9 ust. 5 rozporządzenia, do podjęcia takiej decyzji przełożony funkcjonariusza jest zobowiązany w „szczególnie uzasadnionych przypadkach". Obniżka ta nie może wynieść więcej niż 30 proc. otrzymywanej stawki. Przy czym zgodnie z przepisami § 8 ust. 2 i 8 rozporządzenia (które, choć dotyczą wprost dodatku funkcyjnego, mają odpowiednie zastosowanie do dodatku służbowego) w trzech wymienionych sytuacjach dodatek ten obniża się w granicach od 20 do 50 proc. otrzymywanej stawki. Oznacza to, że zmniejszenie poborów policjanta może być bardziej dla niego dotkliwe. Taka redukcja dodatku dopuszczalna jest w przypadku:

- naruszenia przez policjanta dyscypliny służbowej w czasie służby lub podczas wykonywania zadań lub czynności służbowych, za które wymierzono mu karę dyscyplinarną;

- niewywiązywania się przez policjanta z obowiązków służbowych stwierdzonego w opinii służbowej;

- nieprzydatności policjanta na zajmowanym stanowisku, stwierdzonej w opinii służbowej w okresie służby przygotowawczej.

Jak widać, w odróżnieniu od samej decyzji o obniżeniu dodatku służbowego ustalenie poziomu tego obniżenia zależy od uznania administracyjnego właściwych przełożonych.

Szczególnie uzasadnione przypadki

Ani przepisy ustawy o policji, ani cytowanego wcześniej rozporządzenia nie określają, co to są szczególnie uzasadnione przypadki. Pomocne może tu być jednak orzecznictwo sądów administracyjnych. Jak stwierdził WSA w Szczecinie w uzasadnieniu wyroku z 14 lipca 2011 r. (II SA/Sz 598/11), do szczególnie uzasadnionych okoliczności, w których organ jest zobowiązany obniżyć policjantowi dodatek służbowy, należą przede wszystkim zdarzenia przeciwstawne do tych, które powodują nabycie prawa do dodatku. Można do nich zaliczyć: obniżenie jakości wykonywanych zadań służbowych poniżej należytego standardu czy zachowanie policjanta podważające zaufanie obywatela do organów policji oraz dezorganizujące pracę jednostki policji, a więc zasługujące na szczególną dezaprobatę przełożonego służbowego.

W ocenie NSA (wyrok z 17 stycznia 2012 r., I OSK 831/11) szczególnie uzasadniony przypadek, powodujący, że dodatek służbowy może być obniżony, dotyczy nienależytego wywiązywania się z obowiązków służbowych, nienależytej realizacji zadań i czynności służbowych, a także zmiany zakresu obowiązków służbowych, warunków służby bądź ustania innych przesłanek, które uzasadniały przyznanie go w określonej wysokości.

Choroba to co innego

Powstaje pytanie, czy takim szczególnie uzasadnionym przypadkiem może być niewykonywanie przez policjanta obowiązków służbowych z powodu choroby. Na ten temat wielokrotnie wypowiadał się NSA. Jednak w związku z wejściem w życie od 1 czerwca 2014 r. przepisów zmieniających zasady wynagradzania funkcjonariuszy w okresie choroby ugruntowana już linia orzecznicza, zgodnie z którą w zakresie tego pojęcia nie mieści się choroba, straciła na aktualności. Ale nadal zmiana wysokości dodatku służbowego z powodu przebywania policjanta na zwolnieniu lekarskim nie wydaje się możliwa.

Przepis ochronny (art. 121 ust. 1 uop), na jaki powoływał się NSA we wcześniejszych wyrokach, nie dotyczy już okresu niewykonywania obowiązków z powodu choroby. Gwarantował on policjantowi (który nie pełni obowiązków służbowych ze wskazanych w tym przepisie powodów) zachowanie prawa do otrzymywania zarówno uposażenia zasadniczego, jak i dodatków do uposażenia o charakterze stałym oraz innych należności pieniężnych należnych na ostatnio zajmowanym stanowisku służbowym, z uwzględnieniem powstałych w tym okresie zmian mających wpływ na prawo do nich i ich wysokość. Obecnie taką gwarancję daje przebywającemu na zwolnieniu funkcjonariuszowi (choć w ograniczonym zakresie) art. 121f uop, zgodnie z którym podstawę uposażenia w tym okresie stanowi uposażenie zasadnicze wraz z dodatkami o charakterze stałym, należne policjantowi na ostatnio zajmowanym stanowisku służbowym, z uwzględnieniem powstałych w tym okresie zmian mających wpływ na prawo do uposażenia i innych należności lub ich wysokość.

Jednak od 1 czerwca 2014 r. korzystający ze zwolnienia policjanci co do zasady dostają już 80, a nie 100 proc. uposażenia. To również wydaje się potwierdzać tezę, że z powodu przebywania na zwolnieniu lekarskim celowa obniżka dodatku służbowego w tym okresie jest niedopuszczalna. Dodatek ten razem z uposażeniem zasadniczym zostaje bowiem za ten okres i tak odpowiednio zmniejszony.