Orzekający sędzia senior nie ma ulgi w PIT

Sędzia, który pomimo osiągnięcia wieku emerytalnego nadal orzeka, nie może skorzystać z tzw. ulgi dla seniora, bo od jego wynagrodzenia nie są odprowadzane składki na ubezpieczenie społeczne.

Publikacja: 20.08.2024 14:49

Orzekający sędzia senior nie ma ulgi w PIT

Foto: Adobe Stock

Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) wydał bardzo ważne orzeczenie dotyczące jednej z ulg wprowadzonych stosunkowo niedawno w ramach tzw. Polskiego Ładu. Konkretnie chodzi o preferencję dla seniorów, którzy mimo osiągnięcia wieku emerytalnego decydują się na dalszą aktywność zawodową. NSA uznał jednak, że z ulgi dla seniora nie może korzystać sędzia, który kontynuuje karierę w sądownictwie po osiągnięciu wieku emerytalnego.  

Dla kogo ulga dla seniora? 

Spór w sprawie był pokłosiem wniosku o interpretację podatkową. Z wnioskiem o jej wydanie wystąpiła sędzia sądu okręgowego. Wyjaśniła, że źródłem jej stosunku pracy jest mianowanie. Pracę sędziego wykonuje od ponad 42 lat, a zatrudnienie trwa nieprzerwanie od blisko 45 lat. Kobieta tłumaczyła, że ma 68 lat i przed 2022 r. osiągnęła wiek emerytalny. Nadal jest jednak aktywna zawodowo. Nie pobiera przy tym żadnego świadczenia emerytalnego. Nie występowała również o uposażenie dla sędziego w stanie spoczynku, choć spełnia do niego warunki stażowe i wiekowe. Nieprzerwanie pracuje w zawodzie, a kariera ta skończy się wraz z ukończeniem 70. roku życia, tj. w styczniu 2025 r.

Sędzia wskazała, że otrzymuje wynagrodzenie za pracę, od którego zgodnie z art. 91 § 9 ustawy z 27 lipca 2001 r. prawo o ustroju sądów powszechnych nie są odprowadzane składki na ubezpieczenie społeczne. Jej roczne przychody przekraczają 85 528 zł. 

A chciała się upewnić czy sędzia wykonujący pracę po osiągnięciu wieku emerytalnego i nie pobierający żadnego świadczenia emerytalnego ma prawo do tzw. ulgi dla seniora z art. 21 ust 1 pkt 154 ustawy o PIT. Sam uważała, że tak jak inne osoby, które osiągnęły wiek emerytalny i nieprzerwanie pracują zawodowo, nie pobierając żadnych świadczeń z ubezpieczenia społecznego czy innych podobnych, ma prawo do wprowadzonej od 2022 r. preferencji.

Czytaj więcej

Pracujący senior może zaoszczędzić na podatku

Zdaniem podatniczki ustawa o PIT wymienia osoby pobierające uposażenie sędziego w stanie spoczynku wśród osób, do których jest skierowana ta ulga. Zgodnie bowiem z art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o PIT warunkiem ulgi jest to, żeby podatnik podlegał od swoich przychodów ubezpieczeniom społecznym w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Tymczasem w świetle jej art. 6 ust. 1 pkt 1 obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze kraju są pracownikami, z włączeniem prokuratorów.

Jak podkreśliła sędzia w przepisie tym nie ma mowy o wyłączeniu sędziów. I w jej ocenie za innym postrzeganiem sytuacji sędziego nie może przemawiać to, że od wynagrodzenia sędziów nie odprowadza się składek na ubezpieczenia społeczne. Takie rozwiązanie wynika z regulacji szczególnej. I pozbawianie sędziów ulgi dla seniora byłoby działaniem dyskryminującym.

Ta argumentacja nie przekonała fiskusa. Odpowiedział, że sędzia sądu okręgowego, która nadal pracuje i otrzymuje wynagrodzenie ze stosunku służbowego, nie może skorzystać z "ulgi dla pracującego seniora". Nie spełnia bowiem podstawowego kryterium preferencji, tj. podlegania z tytułu uzyskania tych przychodów ubezpieczeniom społecznym w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. 

Ubezpieczenie, a ulga dla seniora

Spór trafiła na wokandę, ale wygrał fiskus. Najpierw rację przyznał mu Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu. Ostatecznie stanowisko niekorzystne dla pracujących sędziów-seniorów potwierdził NSA. 

Sąd przypomniał, że zwolnienie wynagrodzeń sędziowskich z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne miało służyć realizacji konstytucji. Chodziło o zagwarantowanie nieusuwalności sędziów ze sprawowanych urzędów i wprowadzenie instytucji stanu spoczynku sędziego m.in. po osiągnięciu ustawowo określonej granicy wiekowej.

NSA odwołał się do orzecznictwa Sądu Najwyższego. Ten w jednej ze swoich uchwał wskazał, że wyłączenie sędziów z systemu powszechnego ubezpieczenia społecznego nie ma charakteru podmiotowego (II UZP 1/04). W konsekwencji sędzia nie jest wyłączony z ubezpieczenia od działalności zarobkowej objętej systemem ubezpieczeń społecznych wykonywanej poza służbą sędziowską. Przechodzący w stan spoczynku sędzia traci prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego na rzecz statusu wynikającego z narzuconej przez art. 180 konstytucji zmiany jego sytuacji po zakończeniu aktywnego pełnienia funkcji. Nie dochodzi zatem – w wypadku równoczesnego pobierania uposażenia w stanie spoczynku i wykonywania działalności objętej ubezpieczeniem – do zbiegu tytułów ubezpieczenia.

Jak tłumaczył sąd, z treści art. 91 § 9 prawa o ustroju sądów powszechnych wynika nie tylko, że od wynagrodzenia sędziów nie odprowadza się składek na ubezpieczenie społeczne. Istotniejsze jest, że – zarówno w odniesieniu do okresu służby, jak w po jego zakończeniu - wynagrodzenia sędziowskiego tymi składkami się przede wszystkim nie obciąża.

NSA podkreślił, że wynagrodzenie sędziowskie z tytułu służby nie jest w ogóle obciążone składkami, nie są one obliczane, potrącane, rozliczane ani opłacane. Argumentacji tej nie zmieniają przypadki posiadania tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, np. w związku ze stosunkiem pracy czy umową cywilną. Sędziowie są bowiem objęci systemem zaopatrzenia z tytułu pełnienia urzędu – funkcji, a zawierając stosunek pracy np. umowę o pracę, wchodzą w inną rolę społeczną. Przykładowo praca dla szkoły czy wyższej uczelni ma charakter dochodowy, a źródło tego dochodu stanowi samodzielny tytuł ubezpieczeniowy z mocy samego prawa.

Czytaj więcej

Nie każdy pracujący senior skorzysta z podatkowej ulgi

Zdaniem sądu sytuacja prawna ubezpieczonych nie może być kształtowana odmiennie, niż uczynił to ustawodawca, a zwłaszcza na podstawie pozaprawnych norm słusznościowych.

NSA przypomniał ponadto, że ulgi podatkowe stanowią wyłom od konstytucyjnej zasady równości i powszechności opodatkowania. Zasad tych nie można zatem pomijać przy dokonywaniu wykładni przepisów wprowadzających zwolnienia podatkowe. Jeżeli więc skorzystanie z nich uzależnione jest od spełnienia określonych warunków, to obowiązkiem podatnika jest wykazanie ich realizacji. Jak podkreślił sąd, sędziowie jako jedyna grupa zawodowa nie odprowadzają składek na ubezpieczenie społeczne, zatem pozbawienie ich spornego uprawnienia nie narusza konstytucji. Wyrok jest prawomocny. 

Sygnatura akt: II FSK 445/24.

Maciej Kordalewski
doradca podatkowy, partner w kancelarii KPI TAX Sp. z o.o.

Wyrok NSA trafnie wyjaśnia, dlaczego sędziowie nie mogą skorzystać z ulgi podatkowej dla seniorów. Kluczowym warunkiem jest podleganie ubezpieczeniom społecznym, czego sędziowie nie spełniają z tytułu pełnienia swojej funkcji. Sędziowie są wyłączeni z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne. To wyłączenie ma charakter przedmiotowy i dotyczy wynagrodzenia sędziowskiego. Sędziowie są objęci odrębnym systemem zaopatrzenia, w tym instytucją stanu spoczynku, co stanowi ekwiwalent świadczeń z powszechnego systemu ubezpieczeń. Sąd słusznie odrzuca argumenty o nierównym traktowaniu, wskazując, że brak możliwości skorzystania z ulgi jest konsekwencją wyłączenia z systemu ubezpieczeń. Zwolnienia są kategorią przepisów, co do których należy stosować zasadę ścisłej wykładni przepisów, odrzucając interpretację rozszerzającą czy słusznościową. Bowiem jedynie spełnienie wszystkich ustawowych warunków jest konieczne do skorzystania z ulgi podatkowej. 

Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) wydał bardzo ważne orzeczenie dotyczące jednej z ulg wprowadzonych stosunkowo niedawno w ramach tzw. Polskiego Ładu. Konkretnie chodzi o preferencję dla seniorów, którzy mimo osiągnięcia wieku emerytalnego decydują się na dalszą aktywność zawodową. NSA uznał jednak, że z ulgi dla seniora nie może korzystać sędzia, który kontynuuje karierę w sądownictwie po osiągnięciu wieku emerytalnego.  

Dla kogo ulga dla seniora? 

Pozostało 94% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Sądy i trybunały
Absolwenci KSSiP w zawieszeniu, bo pominięto ich przy nominacjach
Nieruchomości
Ogródki działkowe nie zostaną zlikwidowane. Resort zmienia przepisy
Sądy i trybunały
Bodnar zdegraduje sędziów? Tzw. "neosędziowie" zostaną cofnięci do roli asystentów
Sądy i trybunały
Rząd nie uzna wyboru prezesa Izby Cywilnej SN? Adam Bodnar: absolutnie
Podatki
Afera paragonowa. Kontrolerów można nie lubić, ale nie wolno im przeszkadzać
Prawo dla Ciebie
Myśliwi nie chcą okresowych badań. A rząd szykuje ograniczenie polowań