Maria Deskur: Czytelnictwo na dnie. Czytamy coraz mniej i widać już problemy

Zagrożenia są poważne

Doceniam wszystkie akcje i programy prowadzone przez resorty kultury i edukacji, akcje samorządów, w tym zaangażowanie Unii Metropolii Polskich, Krakowa i Wrocławia jako miast literatury UNESCO, pojedyncze świetne akcje biznesu (Green Caffe Nero, Biedronka, Empik z TikTokiem), działania kilku niewielkich fundacji zajmujących się czytelnictwem (bo nie ma w Polsce żadnej wielkiej fundacji zajmującej się tym tematem) – ale to wszystko, nawet zsumowane i docenione, jest nadal zdecydowanie nieadekwatne do zagrożenia, jakim jest dla Polski niskie czytelnictwo. Zachowujemy się jak chory, któremu zdiagnozowano raka na wczesnym etapie i który ogranicza swoje leczenie do łykania witamin, bo na razie przecież nie widzi objawów…

A zatem: co oznacza to skrajnie niskie 38 proc. czytelnictwa i co nam z tego tytułu grozi, czego (pozornie) jeszcze nie widać? Wyliczam wszystko, co jest jednoznacznie udowodnione: rosnące koszty pomocy społecznej, rosnące koszty dostosowywania ludzi do rynku pracy, więcej agresji, mniej zaangażowanych społecznie obywateli, (jeszcze) więcej chorób psychicznych, większa skala wykluczenia społecznego, obniżenie poziomu empatii, gorsze wyniki edukacyjne w szkołach, na uniwersytetach, niższy poziom nauki, niższy poziom współpracy, innowacyjności, niższy rozwój gospodarczy, słabsza demokracja.

Problemy widać już dzisiaj

Pierwsze symptomy już zresztą widać. Byłam wczoraj na seminarium bibliotekarzy, gdzie edukatorki podkreślały, że nie mogą organizować wydarzeń dla liczniejszych grup dzieci, bo choroby psychiczne, w tym lęk przed innymi ludźmi, są w tej chwili tak powszechne, że trzeba organizować spotkania w małych grupkach. Istnieją jednoznaczne badania pokazujące pozytywny wpływ czytania z dzieckiem na jego rozwój społeczny i emocjonalny oraz takie, które pokazują, że komórki i gry strategiczne tych kompetencji społecznych nie dają. Jedną z przyczyn chorób psychicznych jest brak wspólnego czytania i rozmów w domu.

Zastanawiam się zatem – jak nisko chcemy upaść zanim zareagujemy? Co się musi wydarzyć, żebyśmy jako społeczeństwo zrozumieli, że problem jest i dotyczy nas wszystkich, że to nie jest wyłącznie temat dla ludzi od kultury i edukacji? Że czytanie jest fundamentem zaangażowania w inne tematy (np. ekologia), bo poziom dotarcia z przekazem (np. ekologicznym) jest po prostu funkcją poziomu czytelnictwa? Co się musi wydarzyć, by w pracę nad czytelnictwem włączyły się najbogatsze ministerstwa, wielki biznes na potężną skalę, wpływowe organizacje pozarządowe i najbardziej liczące się media?

I zadaję pytanie: czy nasza orkiestra będzie grała walca do zatonięcia, będziemy z zadowoleniem łykać witaminy przeciw rakowi, czy może jednak wyciszymy ten miły dla ucha szum walca, zdołamy dzięki temu usłyszeć, co do nas mówi lekarz (na podstawie badań!) i jednak odpowiemy na problem z siłą adekwatną zanim będzie za późno? Ktoś chętny do włączenia się? Zapraszamy!