Czy prawo do zachowku może się przedawnić? Co mówią przepisy?

Zachowek jest instytucją prawa spadkowego, która powstała z myślą o spadkobiercach pominiętych w testamencie. Osoby te mają prawo ubiegać się o pewną część spadku, nawet jeśli spadkodawca przepisał majątek na kogoś innego. Ile mają na to czasu?

Publikacja: 19.03.2025 07:31

Prawo do zachowku ulega przedawnieniu po 5 latach od ogłoszenia testamentu lub otwarcia spadku

Prawo do zachowku ulega przedawnieniu po 5 latach od ogłoszenia testamentu lub otwarcia spadku

Foto: Adobe Stock

O prawie do zachowku mówimy głównie w przypadku dziedziczenia na podstawie testamentu. Przysługuje ono tylko najbliższej rodzinie spadkodawcy, czyli zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom, o ile żadna z tych osób nie została wydziedziczona lub nie zrzekła się dziedziczenia. Zachowek wynosi połowę tego, co dana osoba odziedziczyłaby w ramach dziedziczenia ustawowego. Małoletnie dzieci spadkodawcy lub jego zstępni, którzy w momencie otwarcia spadku mieli mniej niż 18 lat, a także spadkobiercy trwale i całkowicie niezdolni do pracy, mają prawo do tzw. podwyższonego zachowku, który wynosi 2/3 wartości udziału.

Jak długo można się starać o zachowek?

Osoby, które chcą ubiegać się o rekompensatę, muszą pamiętać, aby wykonać związane z tym czynności w ściśle określonym terminie. Zachowek podlega bowiem przedawnieniu. Ile konkretnie jest czasu na jego dochodzenie? Zgodnie z art. 1007, §  1 Kodeksu cywilnego: 

„roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu”.

Czytaj więcej

Wpłacał na wspólne konto z konkubiną. Sąd Najwyższy: pieniądze dziedziczy żona

Jeśli spadkodawca sporządził testament, za datę początkową biegu terminu przedawnienia przyjmuje się dzień jego ogłoszenia. Zdarza się również, że zmarły nie zostawił po sobie testamentu i majątku, bowiem rozporządził nim jeszcze za swojego życia, przekazując jego składniki np. w formie darowizny wybranemu członkowi rodziny. Co w tej sytuacji? W takim przypadku także przysługuje prawo do zachowku, jednak termin przedawnienia należy liczyć od dnia otwarcia spadku, czyli od daty śmierci spadkodawcy. Należy dodać, że również wynosi on 5 lat.

Kiedy bieg przedawnienia może zostać przerwany?

Jeśli osoba, której przysługuje prawo do zachowku, wniesie pozew do sądu w tej sprawie, bieg terminu przedawnienia zostaje przerwany. Do okresu 5 lat nie wlicza się czas trwania procesu sądowego. Bieg terminu przedawnienia zostaje przerwany również wtedy, gdy spadkobierca formalnie potwierdzi swoje zobowiązanie do zapłaty zachowku. Po przerwaniu biegu termin 5 lat jest liczony od początku.

Co jeśli osoba uprawniona do zachowku nie podejmie żadnych działań we wskazanym okresie? W takim przypadku roszczenie przedawnia się i uprawniony traci możliwość dochodzenia swoich praw w sądzie. Nawet jeśli po tym czasie podjąłby działania, spadkobierca zobowiązany do zapłaty zachowku może skutecznie podnieść zarzut przedawnienia, a sąd oddali roszczenie o zachowek.

Czytaj więcej

Zagubiony lub utracony testament. SN: lepiej mieć kopię niż świadków

Kto jest zobowiązany do płacenia zachowku?

Warto pamiętać, że roszczenie o zachowek dotyczy wyłącznie sumy pieniężnej. Osoba, która ubiega się o rekompensatę, nie może domagać się wydania konkretnych składników majątku. Nie ma zatem możliwości odzyskania np. wartościowych przedmiotów.

Kto jest zobowiązany do wypłaty zachowku? Roszczenia należy kierować do spadkobiercy, który otrzymał więcej majątku, niż należało się mu przy dziedziczeniu ustawowym. Do wypłaty będzie również zobowiązany beneficjent zapisu windykacyjnego oraz osoba, która otrzymała majątek doliczony do spadku w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej.

W jaki sposób należy ubiegać się o zachowek?

Osoba, która ubiega się o zachowek, w pierwszej kolejności powinna domagać się rekompensaty na drodze polubownej. W takim przypadku należy zgłosić roszczenie do spadkobiercy i wezwać go do zapłaty, najlepiej na piśmie. Jeśli uda się dojść do porozumienia, warto sporządzić ugodę w sprawie zachowku. Może to odbyć się w asyście adwokata lub notariusza, ale niekoniecznie. W razie braku zapłaty osoba, której przysługuje prawo do zachowku, powinna wystąpić na drogę sądową.

O prawie do zachowku mówimy głównie w przypadku dziedziczenia na podstawie testamentu. Przysługuje ono tylko najbliższej rodzinie spadkodawcy, czyli zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom, o ile żadna z tych osób nie została wydziedziczona lub nie zrzekła się dziedziczenia. Zachowek wynosi połowę tego, co dana osoba odziedziczyłaby w ramach dziedziczenia ustawowego. Małoletnie dzieci spadkodawcy lub jego zstępni, którzy w momencie otwarcia spadku mieli mniej niż 18 lat, a także spadkobiercy trwale i całkowicie niezdolni do pracy, mają prawo do tzw. podwyższonego zachowku, który wynosi 2/3 wartości udziału.

Pozostało jeszcze 86% artykułu
Nieruchomości
NSA wydał kluczowy wyrok ws. zamku w Stobnicy
Sądy i trybunały
Barbara Piwnik: Niedopuszczalne nadużywanie wyłączenia sędziego
Praca, Emerytury i renty
13. emerytura nie dla wszystkich seniorów. Te grupy nie otrzymają świadczenia
Prawo karne
Prokuratura ujawniła przyczynę śmierci Barbary Skrzypek
Materiał Promocyjny
Konieczność transformacji energetycznej i rola samorządów
Prawo drogowe
Będzie pułapka na łamiących zakaz prowadzenia aut. Może złamać wiele karier
Materiał Promocyjny
Sezon motocyklowy wkrótce się rozpocznie, a Suzuki rusza z 19. edycją szkoleń