Czy Koleje Mazowieckie dostaną dane gapowiczów z bazy PESEL? Wyrok NSA

W czwartek Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) wydał bardzo ważny wyrok związany z bezpłatnym i zdalnym dostępem do bazy PESEL. 

Sprawa dotyczyła Kolei Mazowieckich, które w kwietniu 2021 r. wystąpiły do ministra cyfryzacji o udostępnienie danych z rejestru PESEL za pomocą teletransmisji danych. Wyjaśniły, że są spółką ze 100-proc. udziałem województwa i zostały powołane do realizacji jego zadania w zakresie publicznego transportu zbiorowego. Firma tłumaczyła, że zdalny, darmowy dostęp do danych z bazy PESEL jest jej potrzebny do windykacji należności przewozowych z wezwań do zapłaty oraz przeciwdziałania wyłudzaniu przejazdów bez biletu. Brak adresu zamieszkania oraz numer PESEL praktycznie uniemożliwia jej bowiem ściągnięcie należności od nierzetelnego podróżnego.

Windykacja należności a dostęp do danych PESEL

Ten argument nie przekonał jednak resortu. Odmawiając zgody, zasłonił się art. 46 ust. 1 pkt 5 ustawy z 24 września 2010 r. o ewidencji ludności. Wyjaśnił, że w świetle tego przepisu uznanie za uprawnionego do uzyskania zgody na wgląd do bazy PESEL jest uzależnione od kumulatywnego spełnienia trzech warunków. Konkretnie wykazania, że dane, o które się ubiega, są niezbędne do realizacji zadań ustawowych będących jednocześnie jego zadaniami własnymi o charakterze publicznym.

Czytaj więcej:

Administracja

Na jakich zasadach można uzyskać dane z rejestru PESEL

Ewidencja ludności nie jest jawnym re...

Pro

Tymczasem w ocenie ministerstwa operatorzy publicznego transportu zbiorowego nie realizują ustawowych zadań własnych. Świadczą jedynie, w pewnym zakresie, usługi w ramach umów zawieranych z organizatorami publicznego transportu zbiorowego. A ponieważ spółka realizuje cudze zadanie własne – w tym przypadku województwa – to nie jest uprawniona do uzyskania zgody na stały cyfrowy dostęp do bazy PESEL. Tym samym Koleje Mazowieckie nie mogą domagać się pozyskiwania z rejestru PESEL danych w trybie pełnej teletransmisji. 

Spółka spróbowała jeszcze raz przekonać resort do swoich racji, a gdy to się nie udało, poszła do sądu. W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (WSA) w Warszawie podkreślała, że została utworzona przez województwo – organizatora publicznego transportu zbiorowego jako podmiot wewnętrzny, działający w sferze użyteczności publicznej w formie spółki z o.o. w celu świadczenia usług w tym zakresie. I choć zadanie realizuje na podstawie umowy, to była przekonana, że jej status prawny należy oceniać tak jak samorządowego zakładu budżetowego.

Spółka komunalna a zdalny dostęp do bazy PESEL

Warszawski WSA oddalił jednak skargę kolei. Nie miał co prawda wątpliwości, że dane z rejestru PESEL udostępnia się m.in. państwowym i samorządowym jednostkom organizacyjnym oraz innym podmiotom – w zakresie niezbędnym do realizacji zadań publicznych określonych w odrębnych przepisach. Niemniej w ocenie sądu udostępnienie takich danych innym podmiotom możliwe jest, gdy realizują one swoje ustawowe zadanie publiczne. W spornej sprawie taka sytuacja zaś nie zachodzi. Skarżąca jest spółką prawa handlowego, która zajmuje się m.in. międzymiastowym pasażerskim transportem kolejowym. A działalność ta wykonywana jest m.in. na podstawie umowy z województwem.

Jak zauważył WSA, żadne obowiązujące przepisy nie nakładają na skarżącą obowiązku realizacji własnych zadań publicznych w rozumieniu art. 46 ust. 1 ustawy. A w jego ocenie szczególny pozakonkurencyjny tryb zawarcia umowy nie przesądza o fakcie, że zadania wykonywane na jej podstawie stają się własnymi realizującego.

Ostatecznie do podobnych wniosków doszedł NSA. Co prawda nie negował tego, iż dostęp do danych PESEL może być użyteczny dla spółki. Niemniej w jego ocenie odrębną kwestią jest to, czy spełnia ona warunki do udzielenia jej tego dostępu. A nawet kompleksowa analiza wszystkich przepisów nie daje podstaw do bardziej liberalnego podejścia do spornego uprawnienia. 

Dostęp do danych z rejestru PESEL a RODO

NSA zauważył, że biorąc pod uwagę sporne regulacje, ale też RODO, widoczna jest tendencja do ograniczania dostępu do danych z rejestru PESEL. A to wskazuje, że muszą one być wykładane ściśle. W konsekwencji w spornym przypadku chodzi wyraźnie o realizację zadań przypisanych danej jednostce. Celem ustawodawcy było bowiem umożliwienie dostępu do rejestru PESEL, ale z ograniczeniem do tych, którzy bezpośrednio realizują zadania publiczne.

Czytaj więcej

Dane osobowe

UODO odbiera firmom dostęp do rejestru PESEL

Instytucje i firmy prywatne zbyt łatwo uzyskują szeroki dostęp do numerów PESEL Polaków. Brak jes...