Ile VAT od działalności cmentarza może odliczyć samorząd? Jest ważny wyrok NSA

W środę Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) wydał bardzo ważne orzeczenie dotyczące odliczenia VAT od działalności cmentarnej przez samorządy.

Czytaj więcej

Prawo dla Ciebie

Opłaty na cmentarzach ma ustalać samorząd, a nie Kościół

W stu konkretach na pierwsze sto dni rządów Koalicja Obywatelska zapowiedziała, że wysokość opłat za korzystanie z cmentarzy wyznaniowych zostanie uregulowana przez samorządy. Polska 2050 Szymona Hołowni chce natomiast uregulować cenniki na cmentarzach.

Cmentarze komunalne a VAT. Orzeczenie NSA

W sprawie chodziło o istotną podatkową kwestię związaną z prowadzeniem komunalnych nekropolii. Konkretnie, według jakiego klucza, a w konsekwencji ile VAT od wydatków związanych z cmentarzem może odzyskać samorząd.  

Wątpliwości w tym zakresie miało jedno z miast z północy Polski. We wniosku o interpretację wyjaśniło, że jest zarejestrowanym czynnym podatnikiem VAT. Na jego obszarze znajduje się stanowiący własność samorządu cmentarz komunalny. Jego administrowaniem zajmuje się w imieniu miasta zakład – jednostka budżetowa. A prowadzenie cmentarzy gminnych należy do zadań własnych samorządu.

Miasto tłumaczyło, że na terenie cmentarza dokonuje szeregu odpłatnych czynności. To usługi cmentarne, od których pobierane są m.in. opłaty eksploatacyjne z momentu pochówku na okres 20 lat za zezwolenie na postawienie pomnika i nagrobka, opłaty za udostępnianie miejsca na cmentarzu, a także rezerwacyjna czy za przedłużenie grobu. To czynności opodatkowane, które są wykazywane w skonsolidowanych rozliczeniach VAT z uwzględnieniem podatku należnego.

Czytaj więcej

Prawo w Polsce

Groby wymagają opieki i opłat. Kto decyduje o pochówku, ile się płaci za grób?

Na prawo do grobu składa się kilka różnych uprawnień, a wraz z pochowaniem w nim kolejnych osób może przybywać uprawnionych i mogą pojawiać się konflikty.

Odliczenie VAT od prowadzenia cmentarza? Działalność mieszana

Włodarze wyjaśnili jednak, że zdarzają się sytuacje, w których miasto jest zobowiązane do wykonywania czynności związanych z cmentarzem nieodpłatnie. Dotyczy to zgonów dzieci martwo urodzonych, gdy rodzice czy krewni nie zorganizują pochówku. Wówczas obowiązek w tym zakresie przechodzi ustawowo na miasto. To czynności niepodlegające VAT, w praktyce dość rzadkie.

We wniosku wskazano, że miasto ponosi szereg wydatków związanych z cmentarzem, które są dokumentowane fakturami z wykazanym VAT. Zaznaczono, że te dotyczą tylko terenu cmentarza, na którym świadczone są usługi cmentarne, tj. opodatkowane VAT i wykonywanie pochówki dzieci martwo narodzonych, czyli nieopodatkowane. Niemniej miasto wskazało, że nie jest w stanie jednoznacznie przyporządkować ich do czynności opodatkowanych i tych poza VAT. A to oznacza konieczność odliczania VAT przy zastosowaniu proporcji. Przy czym samorządowcy chcieli wybrać własny sposób jej kalkulacji.

Czytaj więcej:

Podatki

Firmowe wydatki na wieńce pogrzebowe a VAT

Z faktur związanych z pogrzebem obecnego czy byłego pracownika nie można odliczyć VAT.

Pro

I tak wystąpili do fiskusa o potwierdzenie, że mogą odliczać VAT według udziału liczby pochówków dokonanych w danym roku odpłatnie z VAT należnym w całkowitej ich liczbie w danym roku. Miasto przekonywało, że to właśnie ta metoda jest optymalna i miarodajna, bo według niej jest w stanie precyzyjnie wskazać, ile pochówków było z VAT, a ile nie. Zwłaszcza że proporcja oparta na udziale obrotu z działalności gospodarczej w ogólnych dochodach, czyli metodzie z rozporządzenia ministra finansów, które określa katalog metod ustalania proporcji, byłaby dla miasta bardzo niekorzystna. Wartość wyliczonego według niej prewspółczynnika wynosiłaby 3 proc., co doprowadziłoby do znaczącego obniżenia prawa do odliczenia VAT od wydatków na cmentarz.

Prewspółczynnik odliczenia VAT

Fiskus o zaproponowanym przez samorządowców prewspółczynniku, który dawałby odliczenie na poziomie 97–99 proc., słyszeć nie chciał. Przede wszystkim przekonywał, że przepisy nie przewidują możliwości odrębnego liczenia współczynnika proporcji dla każdej nieruchomości czy działalności samorządowych.

Ponadto urzędnicy zwracali uwagę, że za odpłatne usługi cmentarne pobiera się opłaty w różnych wysokościach. Nie wszystkie też wymienione w cenniku są każdorazowo wykonywane w związku z odpłatnym pochówkiem na cmentarzu.

W konsekwencji fiskus uznał, że proponowana przez samorządowców kalkulacja jest nieobiektywna i nie jest w stanie precyzyjnie odzwierciedlić stopnia wykorzystania wydatków związanych z cmentarzem do działalności gospodarczej oraz do innej. 

Własna metoda wyliczenia proporcji VAT

Miasto poszło do sądu i wygrało. Najpierw na koncepcji fiskusa suchej nitki nie zostawił Wojewódzki Sąd Administracyjny (WSA) w Gdańsku. Nie zgodził się, że zaproponowana przez skarżącego metoda była niereprezentatywna. Obliczony przez miasto prewspółczynnik zdaniem sądu opiera się na jednoznacznych i jasnych kryteriach obrazujących specyfikę działalności cmentarnej, tj. typowo gospodarczej, wykazującej niewielki związek z czynnościami niepodlegającymi opodatkowaniu VAT.

Czytaj więcej:

Podatki, Księgowość i Rachunkowość

Samorząd może wybrać indywidualną metodę

Proporcja odliczenia VAT przy działalności mieszanej określona rozporządzeniem nie uwzględnia specyfiki działalności cmentarnej, a także nie pokazuje stopnia jej wykorzystania do czynności opodatkowanych.

Pro

WSA nie umknęła też szczególnie rażąca dysproporcja pomiędzy 3-proc. odliczeniem wyliczonym metodą fiskusa a 99-proc. według samorządowców. Zwłaszcza że cmentarz w przeważającej części jest wykorzystywany w działalności gospodarczej miasta. Jak zauważył sąd, gdyby wszystkie osoby chowane były odpłatnie, to nie byłoby wątpliwości, że miasto mogłoby odliczyć cały VAT od wydatków na nekropolię. Zatem pochowanie np. jednej tylko osoby w roku nieodpłatnie powinno więc jedynie proporcjonalnie zmniejszyć część podatku do odliczenia. I to gwarantuje metoda proponowana przez miasto.

Odliczenie VAT od cmentarza komunalnego

Ostatecznie racji fiskusowi nie przyznał NSA. Przede wszystkim wytknął mu nieuzasadniony upór w lansowaniu teorii o braku możliwości stosowania więcej niż jednego prewspółczynnika. Takie podejście nie ma oparcia w ugruntowanym już orzecznictwie. Jak zauważył, samorząd to specyficzny podatnik VAT. Nie można więc wykluczyć, że niektóre obszary jego działalności są bardzo nietypowe i wymagają rozliczenia według osobnego prewspółczynnika.