Tomasz Pietryga: Rząd, weryfikując tzw. neosędziów, sporo ryzykuje

Co może stanąć na przeszkodzie reformie sądownictwa?

Jakie są szanse na uchwalenie przepisów? W koalicji panuje kompromis w kwestii przywracania praworządności. Podziały polityczne dotyczące szczegółów ustawy raczej nie powinny wpłynąć na załamanie poparcia dla reformy. Większą niewiadomą pozostaje wynik wyborów prezydenckich. Zwycięstwo Rafała Trzaskowskiego otworzy drogę do przeprowadzenia weryfikacji, podczas gdy wygrana Karola Nawrockiego zamknie taką możliwość na kolejne lata.

Operacja jest ryzykowna, ponieważ rząd, forsując takie rozwiązania, naraża się na zarzuty naruszenia prezydenckich prerogatyw dotyczących nominacji sędziowskich. Można się spodziewać, że setki tzw. neosędziów podejmą kroki prawne w celu anulowania skutków ustawy, a przepisy mogą trafić do Trybunału Konstytucyjnego i sądów europejskich.

Groźbą pozostaje chaos prawny. Rząd, dzieląc weryfikację na grupy i pozwalając tzw. neosędziom czasowo orzekać w formie delegacji, stara się minimalizować skutki. Jednak istnieje ryzyko, że wyroki sędziów, których status został zakwestionowany, i tak będą podważane przez niezadowolone strony procesów. Projekt ogranicza możliwość kwestionowania orzeczeń do jednego miesiąca od wejścia w życie przepisów, dodatkowo wprowadzając wymóg wcześniejszego zgłaszania wątpliwości co do niezależności sędziego w trakcie procesu. Jednak ten mechanizm może tylko zachęcać pełnomocników stron do prewencyjnego składania takich wniosków, szczególnie w sprawach karnych. Aby kiedyś, po tym jak przepisy wejdą w życie, mogły stać się podstawą do podważania wyroków niekorzystnych dla klientów.

To tylko jedna z wielu pułapek tego projektu ustawy. Chociaż Adam Bodnar w wywiadzie dla „Rzeczpospolitej”, uspokajał, że chaos nam nie grozi, mimo tego koalicja bierze na siebie ryzyko nie tylko prawne, ale i społeczne. Jeśli wzrośnie niepewność orzecznicza, koszty mogą przewyższyć korzyści polityczne. Ponadto usunięcie tzw. neosędziów nie zakończy kryzysu w sądownictwie. Kryzys ten będzie trwał, tylko że w nowej odsłonie. Nie uwolnimy się od niego jeszcze przez wiele lat.