Czy "ustrojowa" komisja kodyfikacyjna zignoruje opinię Komisji Weneckiej ws. neosędziów?

Nad rozwiązaniem problemu neosędziów pracują jednocześnie Ministerstwo Sprawiedliwości (ustawa o przywracaniu ładu konstytucyjnego w sądownictwie) oraz komisja kodyfikacyjna ustroju sądownictwa i prokuratury (ustawa o uregulowaniu skutków uchwał Krajowej Rady Sądownictwa podjętych w latach 2018–2024).

To ostatnie rozwiązanie opiera się na założeniu, że uchwały KRS są pozbawione mocy prawnej i nie stanowią wniosku o powołanie sędziego. W myśl tego projektu z urzędu wszyscy sędziowie (oprócz tych, którzy wcześniej byli asesorami, asystentami sędziów czy referendarzami) będą musieli wziąć udział w ponownych konkursach zorganizowanych przez nową KRS (chyba że dana osoba złoży oświadczenie, że z tego rezygnuje). Jednocześnie, z mocy ustawy, taki sędzia ma być delegowany na miejsce, które aktualnie zajmuje na okres do dwóch lat, chyba że prezes sądu zdecyduje inaczej.

Nie dla weryfikacji indywidualnej sędziów

Jak niedawno tłumaczył prof. Krystian Markiewicz, przewodniczący komisji, prawo do sądu będzie zagwarantowane, bo od uchwały KRS będzie się można odwołać do Sądu Najwyższego.

Jednak z opinii Komisji Weneckiej wynika, że zapewnienie startu w nowym konkursie na stanowisko dla cofniętych na poprzednie stanowiska sędziów nie jest wystarczające, ponieważ sędzia musi mieć zapewnione prawo do odwołania się od decyzji o unieważnieniu awansu. Co więcej, ustawowe cofnięcie neosędziów na poprzednio zajmowane stanowiska jest niedopuszczalne.

Proponowane przez komisję kodyfikacyjną rozwiązania opierają się na założeniu rozwiązań systemowych i większość jej członków opowiedziała się za odrzuceniem tzw. vettingu, czyli weryfikacji indywidualnej.

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Komisja Wenecka o planach Bodnara: niedopuszczalna ingerencja w status neosędziów

Ustawowe cofnięcie neosędziów na poprzednio zajmowane stanowiska jest niedopuszczalne. W przypadku unieważnienia powołania trzeba zagwarantować takim osobom drogę sądową. Prawo do wzięcia udziału w ponownym konkursie nie wystarczy.

Z protokołów posiedzenia komisji, do których dotarła „Rzeczpospolita” (z maja br.), wynika, że większość jej członków odrzucała tę koncepcję. Przykładowo sędzia Katarzyna Gajda-Roszczynialska, wskazywała, że weryfikacja indywidualna, jaka miała miejsce w Albanii, Mołdawii czy Ukrainie, dotyczyła indywidualnej sytuacji każdego sędziego (sędziowie byli ponownie weryfikowani ze względu na korupcję czy brak kompetencji). Natomiast polska sytuacja jest nietypowa, gdyż dotyczy wadliwej procedury, a zatem nie podlegają ocenie indywidualne cechy poszczególnych osób powołanych na stanowiska sędziowskie. Z tego względu – jej zdaniem – indywidualna weryfikacja nie jest właściwym sposobem na eliminację wadliwych powołań.

Podobne zdanie miał prof. Piotr Tuleja, sędzia TK w stanie spoczynku, według którego procedury vettingowe nie są adekwatne do sytuacji, w jakiej się znalazł polski wymiar sprawiedliwości.

Z protokołu wynika, że inni członkowie „ustrojowej” komisji kodyfikacyjnej opowiadali się za koniecznością zastosowania systemowej regulacji, a nie indywidualnej weryfikacji sędziów.

Zwłaszcza że, jak zauważał obecny na posiedzeniu Dariusz Mazur, „wybranie weryfikacji indywidualnej, gdyby nawet zostało przeprowadzone, nie gwarantuje, że w przypadku osoby, która nawet przeszła pozytywną weryfikację, strony procesu nie mogłyby podważać jej statusu, a na gruncie międzynarodowym orzeczenia wydane przez taką osobę nie byłyby kwestionowane”.

W jakim stopniu uwzględnione zostaną zalecenia Komisji Weneckiej

Pytanie, w jakim stopniu komisja ustrojowa uwzględni teraz zalecenia KW. – Wyjściowym założeniem do pracy nad projektem było odrzucenie koncepcji indywidualnych weryfikacji, bo przy tej skali wadliwych nominacji, z jaką mamy do czynienia, to utopilibyśmy system wymiaru sprawiedliwości na następnych kilkanaście lat we wzajemnym weryfikowaniu. Ale to było przed opinią KW, teraz więc spodziewam się burzliwej dyskusji – mówi jeden z członków komisji.