Oleksandr Kostryba: Szansa transformacji ukraińskiej infrastruktury transportowej

Czy integracja Ukrainy z sieciami logistycznymi Unii Europejskiej pomoże w przekształceniu jej w kluczowy węzeł transportowy w Europie? – zastanawia sie ukraiński badacz.

Publikacja: 09.09.2024 04:30

Oleksandr Kostryba: Szansa transformacji ukraińskiej infrastruktury transportowej

Foto: Bloomberg

DrLwów był centrum handlu między Europą Zachodnią, Cesarstwem Bizantyjskim i Bliskim Wschodem. W XVI wieku obsługiwał około 25 proc. polskiego handlu międzynarodowego. Do 1900 r. stał się głównym węzłem kolejowym łączącym Wiedeń i Kraków z Kijowem i Odessą. A to podkreśla jego potencjał do odrodzenia się jako znaczącego węzła logistycznego w Unii Europejskiej.

Integracja z systemem Unii i skutki inwazji

Ukraińskie koleje obsługują 18 portów morskich w basenach Morza Czarnego i Morza Azowskiego. I wymagają pilnej modernizacji ze względu na przestarzały sprzęt. Indykatywny Plan Inwestycyjny Komisji Europejskiej przewiduje modernizację do 2030 r. ukraińskiej infrastruktury transportowej o wartości 4,45 mld euro.

Strategie logistyczne zmieniła pełnoskalowa inwazja Rosji. W odpowiedzi UE ustanowiła szlaki solidarności, kierując towary przez unijne sieci kolejowe i drogowe, rekompensując zablokowane porty Morza Czarnego.

Od maja 2022 r. szlaki solidarności umożliwiły Ukrainie eksport około 136 mln ton towarów, w tym 70 mln ton zboża, nasion oleistych i powiązanych produktów. Stanowi to około 54 proc. ukraińskiego eksportu zboża. Wolumen towarów transportowanych koleją z Ukrainy do UE wzrósł o ponad 30 proc. w 2023 r., co podkreśla znaczenie alternatywnych tras. Ponadto inwestycje w poprawę infrastruktury przejść granicznych skróciły czas oczekiwania.

Łączna wartość handlu za pośrednictwem szlaków solidarności szacowana jest na około 157 mld euro, w tym ponad 50 mld euro w ukraińskim eksporcie i około 107 mld euro w imporcie. Szlaki te ułatwiły również import około 52 mln ton podstawowych towarów do Ukrainy, od pomocy wojskowej i humanitarnej po paliwo i inne produkty.

Przed inwazją na pełną skalę ukraińskie porty morskie obsługiwały do 6,3–6,8 mln ton eksportu zboża i ropy miesięcznie, podczas gdy kolej zarządzała zaledwie 0,2 mln ton, a porty Dunaju mniej niż 0,1 mln ton.

Do 2024 r. struktura kanałów rolno-eksportowych uległa znacznej zmianie: porty morskie obsługują obecnie 4,8–5,2 mln ton miesięcznie, koleje 0,4 mln ton, a porty naddunajskie 1 mln ton. Co dobrze ilustruje zdolność adaptacyjną ukraińskiej infrastruktury eksportowej.

Stan ukraińskich połączeń kolejowych z Unią Europejską

Jednak integracja jest skomplikowana ze względu na różnicę w szerokości torów – ukraiński system kolejowy wykorzystuje głównie rozstaw torów 1520 mm, a unijna sieć 1435 mm. Istnieje kilka odcinków torów 1435 mm w pobliżu granic z Polską, Węgrami, Słowacją i Rumunią. Według raportu Europejskiego Banku Inwestycyjnego z 11 lipca 2023 koszt utworzenia połączeń kolejowych o szerokości torów UE do Lwowa oraz utworzenia węzła kolejowego i węzła komunikacyjnego szacuje się na 335,7 mln euro.

Unijnym torem do Kijowa

Jedną z kluczowych inicjatyw jest projekt kolei unijnej Warszawa–Kijów o standardowym rozstawie szyn. Pierwszy odcinek, z Rawy Ruskiej w Ukrainie do Hrebennego w Polsce, jest już w budowie.

Innym ważnym projektem jest połączenie kolejowe Kłajpeda–Odessa. Ukraińscy inwestorzy są gotowi sfinansować budowę kolei szerokotorowej z Ukrainy do Gdańska i Kłajpedy na Litwie. Wspierałoby to transport ukraińskiego zboża, a Polska mogłaby skorzystać na budowie zakładów przetwórstwa ukraińskiego zboża na swoim wybrzeżu, zwiększając przychody z eksportu gotowych produktów.

Planowane są też nowe tory o standardowym rozstawie z Krakowa do Lwowa przez Medykę i z Dorohuska przez Jahodynę do Kowla.

Rozwój transeuropejskiej sieci transportowej (TEN-T) obejmuje plany stworzenia sieci torów o rozstawie 1435 mm z zachodu na wschód, rozciągającej się od Lwowa przez Kijów do Charkowa i Dniepru, a potencjalnie także do Mariupola. Szacowany koszt przekracza 16 mld dol., co podkreśla skalę i znaczenie przedsięwzięcia.

Potrzeby inwestycyjne

Oprócz funduszy UE kluczową rolę odgrywa również Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, który pożycza 9,6 mln euro ukraińskiej firmie Agrosem na rozbudowę terminalu kolejowego przy granicy z Polską. Kredyt jest uzupełniony dotacją inwestycyjną w wysokości 1,5 mln euro z USA, w ramach wkładu do specjalnego funduszu reagowania kryzysowego EBOR i wkładem kapitałowym Agrosem w wysokości 2,6 mln euro.

Projekt poprawi łączność transportową Ukrainy, która jest czołowym producentem żywności, a zakłócenia w dostawach, związane z rosyjską inwazją, są szkodliwe zarówno dla Ukrainy, jak i globalnego bezpieczeństwa.

Korzyści dla Unii Europejskiej

Zwiększona łączność między Ukrainą a UE oferuje liczne korzyści. Projekt kolejowy Warszawa–Konstancja może skrócić czas transportu ładunków o 25–30 proc. Ponadto rozwój alternatywnych szlaków towarowych z Azji Środkowej i Chin przez porty Morza Czarnego zmniejsza zależność UE od już istniejących, które mogą być podatne na napięcia geopolityczne.

8

Autor jest Future of Ukraine Fellow 2024 w Visegrad Insight. Badacz i ekspert ds. polityki publicznej.

DrLwów był centrum handlu między Europą Zachodnią, Cesarstwem Bizantyjskim i Bliskim Wschodem. W XVI wieku obsługiwał około 25 proc. polskiego handlu międzynarodowego. Do 1900 r. stał się głównym węzłem kolejowym łączącym Wiedeń i Kraków z Kijowem i Odessą. A to podkreśla jego potencjał do odrodzenia się jako znaczącego węzła logistycznego w Unii Europejskiej.

Integracja z systemem Unii i skutki inwazji

Pozostało 91% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Opinie Ekonomiczne
Witold M. Orłowski: Gospodarka wciąż w strefie cienia
Opinie Ekonomiczne
Piotr Skwirowski: Nie czarne, ale już ciemne chmury nad kredytobiorcami
Ekonomia
Marek Ratajczak: Czy trzeba umoralnić człowieka ekonomicznego
Opinie Ekonomiczne
Krzysztof Adam Kowalczyk: Klęska władz monetarnych
Opinie Ekonomiczne
Andrzej Sławiński: Przepis na stagnację