Dyscyplinarki mundurowych: jak się odwołać od prawomocnego orzeczenia

Postępowanie dyscyplinarne funkcjonariuszy podlega kontroli sądu. Policjant, który nie godzi się z wydanym w jego sprawie orzeczeniem dyscyplinarnym, może najpierw odwołać się od niego do wyższego przełożonego, a następnie, gdy jego odwołanie nie odniesie oczekiwanego skutku, zaskarżyć je do sądu administracyjnego. Możliwość taką daje policjantom art. 138 ustawy o policji (dalej uop).

Wszczęcie odrębnej procedury

Funkcjonariusz może też próbować wzruszyć orzeczenie już po jego uprawomocnieniu. Wymaga to jednak wszczęcia odrębnej procedury, tj. wznowienia postępowania dyscyplinarnego, na podstawie art. 135r uop. I jest to jedyny sposób, w jakim dojść może do zmiany prawomocnego orzeczenia dyscyplinarnego. Nie mają tu bowiem zastosowania przepisy kodeksu postępowania administracyjnego (kpa), dotyczące zmiany ostatecznej decyzji administracyjnej.

Potwierdza to postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 26 września 2014 r. (I OSK 2251/14). Zgodnie z nim w rozdziale 10 ustawy o policji zatytułowanym „Odpowiedzialność dyscyplinarna i karna policjantów" zawarta jest zarówno materialnoprawna regulacja odpowiedzialności policjantów, jak i regulacja procesowa postępowania dyscyplinarnego. Są to unormowania pełne, dotyczące wszczęcia, przebiegu i formy zakończenia postępowania dyscyplinarnego. Ustawa o policji nie odsyła bowiem do przepisów kpa. Również art. 1 pkt 1 i 2 kpa nie daje podstawy do stosowania przepisów tego kodeksu do postępowania dyscyplinarnego.

Sprawa odpowiedzialności dyscyplinarnej nie jest sprawą indywidualną rozstrzyganą w formie decyzji administracyjnej (por. wyrok NSA z 5 grudnia 2006 r., 1 OSK 472/06). Policjant nie może się zatem skutecznie domagać uchylenia lub zmiany orzeczenia na mocy art. 154 czy 155 kpa czy stwierdzenia jego nieważności w trybie art. 156 kpa.

Skarga do sądu

Od orzeczenia oraz postanowienia kończącego postępowanie dyscyplinarne policjantowi przysługuje prawo wniesienia skargi do sądu administracyjnego. Termin do wniesienia takiej skargi wskazany jest w art. 53 § 1 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej ustawa o postępowaniu). Wynosi on 30 dni od daty doręczenia prawomocnego orzeczenia dyscyplinarnego. Niezaskarżenie orzeczenia dyscyplinarnego do sądu nie stanowi przeszkody do późniejszego złożenia wniosku o wznowienie postępowania dyscyplinarnego. Oczywiście, jeśli zajdą przesłanki, uzasadniające takie wznowienie (patrz ramka: Co mówi prawo).

Ważne

Orzeczenie lub postanowienie dyscyplinarne staje się prawomocne:

- z upływem terminu do wniesienia odwołania lub zażalenia, jeżeli go nie wniesiono;

- w dniu wydania orzeczenia lub postanowienia przez organ odwoławczy.

Na wniosek albo z urzędu

Postępowanie dyscyplinarne wznawia przełożony, który wydał prawomocne orzeczenie dyscyplinarne. Robi to z urzędu lub na wniosek ukaranego (obwinionego) albo, w przypadku jego śmierci, na wniosek członka rodziny uprawnionego do renty rodzinnej.

Jeśli do wznowienia postępowania dochodzi z urzędu, przełożony ma obowiązek powiadomienia o tym fakcie ukaranego (obwinionego) albo, w przypadku jego śmierci, członka rodziny uprawnionego do renty rodzinnej.

Określone granice czasowe

Wniosek o wznowienie postępowania dyscyplinarnego wnosi się do przełożonego dyscyplinarnego, który wydał orzeczenie w pierwszej instancji, w terminie 30 dni od dnia, w którym obwiniony dowiedział się o okoliczności stanowiącej podstawę do takiego wznowienia. Miesiąc na złożenie wniosku o wznowienie postępowania dyscyplinarnego ma natomiast członek rodziny uprawnionego do renty rodzinnej, jeżeli w wyniku orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego stracił moc lub uległ zmianie przepis prawny będący podstawą wydania orzeczenia dyscyplinarnego. W tym przypadku termin liczy się od dnia wejścia w życie orzeczenia TK.

Postępowania dyscyplinarnego nie wznawia się po upływie pięciu lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia. Określone przedziały czasowe są terminami materialnoprawnymi, a z ich upływem następuje wygaśnięcie kompetencji organu do wznowienia postępowania dyscyplinarnego (por. wyrok WSA w Warszawie z 16 maja 2012 r. II SA/Wa 506/12). Postępowania dyscyplinarnego nie wznawia się też na niekorzyść ukaranego po ustaniu karalności przewinienia dyscyplinarnego, czyli gdy nastąpiło przedawnienie karalności czynu.

Ważne

Wskazane w ustawie o policji sposoby wzruszenia orzeczeń czy postanowień dyscyplinarnych (skarga do sądu i wznowienie postępowania dyscyplinarnego), choć teoretycznie (przynajmniej na gruncie ustawy o policji) są od siebie niezależne, to jednoczesne ich prowadzenie nie jest możliwe. Wynika to z przepisów o postępowaniu oraz orzecznictwa sądów administracyjnych.

Albo sąd zawiesi postępowanie...

Zgodnie z art. 56 ustawy o postępowaniu w razie wniesienia skargi do sądu po wszczęciu postępowania administracyjnego w celu zmiany, uchylenia, stwierdzenia nieważności aktu lub wznowienia postępowania postępowanie sądowe podlega zawieszeniu. W sytuacji zatem gdy przed wniesieniem skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego organ administracji publicznej wszczął postępowanie o wznowienie postępowania (np. postępowania dyscyplinarnego na podstawie art. 135r uop) postępowanie przed sądem musi zostać zawieszone. Oczywiście tylko wtedy, gdy przedmiotem skargi do sądu i wznowienia postępowania będzie ten sam akt prawny (w przypadku postępowania dyscyplinarnego to samo orzeczenie).

Jak bowiem uznał NSA w postanowieniu z 3 kwietnia 2014 r. (II GZ 153/14), wszczęcie nadzwyczajnego postępowania administracyjnego jest czasową przeszkodą do rozpoznania skargi przez sąd administracyjny, który skorzystać winien wówczas z instytucji zawieszenia postępowania sądowego z urzędu. Przy czym, jak stwierdził WSA w Warszawie w wyroku z 6 grudnia 2006 r. (VII SA/Wa 1405/06), sąd w takim przypadku nie traci kontroli nad całokształtem sprawy, ponieważ strona niezadowolona z rezultatu, jaki jest wynikiem postępowania administracyjnego, zawsze może wystąpić ze skargą do sądu administracyjnego, co w konsekwencji doprowadzi do prawomocnego zakończenia sprawy.

...albo zrobi to organ administracyjny

Powstaje pytanie, czy możliwe jest wznowienie postępowania dyscyplinarnego już po wniesieniu skargi do sądu administracyjnego. Przepisy tej kwestii bowiem nie regulują. Z orzecznictwa sądów administracyjnych wynika jednak, że wszczęcie przez organ administracji publicznej – po wniesieniu przez skarżącego skargi do sądu administracyjnego – postępowania administracyjnego mającego na celu zmianę, uchylenie, stwierdzenie nieważności aktu lub wznowienie postępowania administracyjnego jest niedopuszczalne (por. wyrok WSA w Warszawie z 8 października 2010 r., VII SA/Wa 735/10). Jeśli jednak po wniesieniu skargi do sądu dojdzie do wszczęcia postępowania mającego na celu wznowienie postępowania dyscyplinarnego, organ administracyjny powinien zawiesić swoje działania aż do rozpoznania sprawy przez sąd administracyjny (por. wyrok WSA w Warszawie z 6 grudnia 2006 r., VII SA/Wa 1405/06). Jak bowiem podkreślił WSA w Krakowie w wyroku z 27 maja 2010 r. (I SA/Kr 335/10), zgodnie z art. 170 ustawy o postępowaniu prawomocne orzeczenie sądu administracyjnego wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, ale też inne sądy i inne organy państwowe, a w przypadkach w ustawie przewidzianych – także inne osoby. Wynika stąd, że w postępowaniu administracyjnym (dyscyplinarnym) nie może zapaść inne rozstrzygnięcie niż odpowiadające orzeczeniu sądu administracyjnego. Z tych powodów należy wykluczyć możliwość równoległego prowadzenia w tym samym zakresie postępowania sądowoadministracyjnego i nadzwyczajnego postępowania administracyjnego (dyscyplinarnego).

Co mówi prawo

Ustawa o policji

Art. 135 r. 1. Postępowanie dyscyplinarne zakończone prawomocnym orzeczeniem wznawia się, jeżeli:

1) dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności, okazały się fałszywe;

2) zostały ujawnione istotne dla sprawy okoliczności, które nie były znane w toku postępowania dyscyplinarnego;

3) orzeczenie wydano z naruszeniem obowiązujących przepisów, jeżeli mogło to mieć wpływ na treść orzeczenia;

4) orzeczenie zostało wydane na podstawie innej decyzji lub orzeczenie sądu, które zostały następnie uchylone lub zmienione.