Co z tą Agencją Uzbrojenia? Potrzebujemy lepszego systemu pozyskiwania broni

96 śmigłowców AH-64 E Apache za ponad 40 mld zł, 280 tys. sztuk amunicji 155 mm za ok. 11 mld zł czy zintegrowany system dowodzenia obroną przeciwlotniczą i przeciwrakietową IBCS za ponad 12 mld zł – wymieniać można by długo. W ciągu ostatniego roku Agencja Uzbrojenia podpisała ponad sto różnego rodzaju umów i aneksów na zakup uzbrojenia dla Wojska Polskiego.

Mimo to atmosfera wokół tej instytucji jest gęsta: cyklicznie wracają plotki o dymisji jej szefa gen. Artura Kuptela, a np. w Ministerstwie Aktywów Państwowych, które jest formalnym właścicielem Polskiej Grupy Zbrojeniowej, niechęć do jej szefa nawet nie jest specjalnie ukrywana. Jeśli dołożymy do tego kilkanaście kontroli, które są obecnie prowadzone w sprawach zakupów przeprowadzonych w ostatnim czasie przez AU, to widać, że wkrótce dojdziemy do jakiegoś przesilenia.

Ale problem nie leży w tym, że Agencją odpowiedzialną za zakupy warte setki miliardy złotych kieruje akurat ten, a nie inny generał. Jego wymiana niewiele zmieni, ponieważ Agencja Uzbrojenia działa tylko i aż w granicach prawa. Problem leży w tym, że nie stworzyliśmy w Polsce sprawnego systemu zakupu i użytkowania sprzętu wojskowego, który by brał pod uwagę także rozwój polskiego przemysłu obronnego.

Agencja Uzbrojenia przyspieszyła zakupy zbrojeniowe. A jednak się da – przynajmniej trochę

Agencja Uzbrojenia to instytucja, która powstała na bazie Inspektoratu Uzbrojenia, ale jest też następcą prawnym Inspektoratu Implementacji Innowacyjnych Technologii Obronnych czy Biura ds. Umów Offsetowych. Działalność rozpoczęła 1 stycznia 2022 r. Cztery miesiące wcześniej, 1 września 2021 r., minister obrony narodowej wydał dwie decyzje, na których w dużej mierze dziś opiera się system pozyskiwania sprzętu wojskowego.

Czytaj więcej

Biznes

Czołgi K2 wciąż niepewne. Problemem jest ich spolszczenie

Wciąż trwają rozmowy o zakupie kolejnej partii czołgów K2. Problem w tym, że koszt polonizacji tych pojazdów do wersji K2PL liczony jest w miliardach złotych i na razie nie ma rozwiązania, kto ma za to zapłacić.

To wtedy powołano Radę Modernizacji Technicznej. Tak jej rolę definiował wówczas minister obrony Mariusz Błaszczak w wywiadzie dla portalu Defence24: „Rada Modernizacji Technicznej będzie narzędziem, które skruszy beton bezwładności. Jej przewodniczącym będzie Minister Obrony Narodowej, organem wykonawczym będzie Departament Polityki Zbrojeniowej, a zastępcami przewodniczących przedstawiciele Sztabu Generalnego i Agencji Uzbrojenia. Głównym zadaniem Rady będzie zatwierdzanie wymagań sprzętowych oraz ustalanie priorytetów modernizacyjnych. Definiowanie wymagań sprzętowych zastąpi obecnie przenikające się fazy identyfikacyjną i analityczno-koncepcyjną. Gestorzy będą uczestniczyli w tym procesie jako głos doradczy, co ukróci sztuczne zawyżanie wymagań. Ostateczną decyzję co do wymagań sprzętowych będzie podejmował Minister Obrony Narodowej na podstawie rekomendacji żołnierzy. Określimy też sztywne ramy czasowe – maksymalnie 6 miesięcy na zdefiniowanie wymagań sprzętowych”.

I faktycznie, m.in. dzięki temu zabiegowi udało się znacząco przyspieszyć zakupy zbrojeniowe – jeśli tylko była wola polityczna, szybkie zakupy nagle okazały się możliwe, co było widać m.in. w 2022 r. na przykładzie hurtowego pozyskiwania ciężkiego sprzętu w Korei Południowej.

Trudne relacje przemysł–wojsko

Jednak to nie rozwiązało wszystkich trudności związanych z pozyskiwaniem sprzętu – my zatrzymaliśmy się niejako w pół drogi. Z marzeń o tym, by zbudować potężną instytucję na wzór np. wspominanej Korei Południowej, gdzie szef odpowiednika naszej Agencji – DAPA (Defense Acquisition Program Administration) jest de facto w randze sekretarza stanu, czy potężnej francuskiej Generalnej Dyrekcji Uzbrojenia (DGA), nic nie wyszło. My zrobiliśmy tylko pierwszy krok. A jest co najmniej kilka rzeczy, które powinniśmy pilnie zmienić.

Czytaj więcej

Biznes

Polska zbrojeniówka nie podbije Ukrainy. Przełomu nie ma i nie będzie

Największy sukces eksportowy polskiego przemysłu obronnego to sprzedaż 54 krabów do Ukrainy. Ale PGZ kolejnych dużych kontraktów w tym kraju nie podpisała.

Po pierwsze, trzeba doprecyzować relacje między przemysłem a wojskiem, reprezentowanym przez Agencję Uzbrojenia. To, że silne wojsko potrzebuje silnego przemysłu, jest truizmem, cytując klasyka: oczywistą oczywistością. Wielu komentatorów i polityków oczekuje, że AU będzie finansować rozwój polskiego przemysłu, ale to jest niemożliwe – w świetle prawa byłaby to najpewniej niegospodarność. Agencja odpowiada głównie za pozyskiwanie sprzętu, gdzie podstawowym kryterium jest jego sprawność, czas dostawy i ceny. Kto więc powinien dbać o zbrojeniówkę? Obecnie za takie programy dokapitalizowania, czyli de facto przekazywania środków na rozwój zbrojeniówki, wzięło się MAP, ale wciąż brakuje systemowego rozwiązania, jak to może lepiej działać. W przypadku programu obrony powietrznej Narew to się udało, w przypadku negocjowanego właśnie kontraktu na zakup czołgów K2 – już nie. Jako państwo nie odpowiedzieliśmy sobie na pytanie, gdzie chcemy zbudować własne zdolności przemysłowe, a gdzie możemy bazować na dostawcach zagranicznych i które z ministerstw/agencji czy innych organów ma za to odpowiadać.

Po drugie, doprecyzowania potrzebują też relacje na linii politycy–AU. Trudno oprzeć się wrażeniu, że Agencja Uzbrojenia stała się podręcznym kozłem ofiarnym polityków. Krytykowanie jej za to, że realizowała zakupy za poprzedniego rządu, zwyczajnie nie ma sensu, bo Agencja właśnie od tego jest. Można się zastanawiać, dlaczego MON pewne rzeczy chciało kupować, a innych nie, ale powtórzę: AU jest tylko realizatorem zakupów, które de facto zatwierdza minister. Jeśli ma być inaczej, to powinny zostać zmienione regulacje.