Zmiany weszły w życie 14 marca 2024 r. Dotychczas to tzw. ustawa covidowa przewidywała rozprawy w tej formie. Nowe przepisy określają jakie warunki trzeba obecnie spełnić, żeby móc uczestniczyć zdalnie w rozprawie, a zwłaszcza regulują kwestię przesłuchania świadków online.
Pierwotne rozwiązania
Proces wprowadzania do polskiego porządku prawnego rozpraw zdalnych postępował stopniowo. W 2016 r. weszła w życie możliwość przeprowadzania tzw. rozpraw odmiejscowionych zgodnie z art. 151 § 2 KPC. Przepis ten w ówczesnym brzmieniu przewidywał, że przewodniczący mógł zarządzić przeprowadzenie posiedzenia jawnego przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających jego przeprowadzenie na odległość. W takim przypadku uczestnicy postępowania mogli wziąć udział w posiedzeniu sądowym, przebywając w budynku innego sądu, i dokonywać tam czynności procesowych, a przebieg czynności procesowych transmitowany był z sali sądowej sądu prowadzącego postępowanie do miejsca pobytu uczestników postępowania oraz z miejsca pobytu uczestników postępowania do sali sądowej sądu prowadzącego postępowanie.
Rozprawy w dobie pandemii COVID-19
Znaczący wpływ na formę przeprowadzenia rozpraw wywarła pandemia COVID-19. Przepisy covidowe, tj. art. 15zzs1 ust. 1 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tzw. ustawy covidowej), przewidywały, że w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania tego z nich, który obowiązywał jako ostatni, rozprawę lub posiedzenie jawne przeprowadza się przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie ich na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku (posiedzenie zdalne), z tym że osoby w nim uczestniczące, w tym członkowie składu orzekającego, nie muszą przebywać w budynku sądu. Od przeprowadzenia posiedzenia zdalnego można było odstąpić tylko w przypadku, gdy rozpoznanie sprawy na rozprawie lub posiedzeniu jawnym było konieczne, a ich przeprowadzenie w budynku sądu nie wywołałoby nadmiernego zagrożenia dla zdrowia osób w nich uczestniczących.
Co ze zdalnymi rozprawami po pandemii?
Zważywszy, że stan zagrożenia epidemicznego został odwołany z dniem 1 lipca 2023 r. rozprawy zdalne na podstawie przepisów covidowych mogłyby odbywać się do 30 czerwca 2024 r. Konieczna zatem była interwencja ustawodawcy, wprowadzająca na stałe rozprawy zdalne do polskiego porządku prawnego, co zarazem stanowi pewien krok w stronę informatyzacji sądów.
Znowelizowane przepisy
Na mocy ustawy z dnia 7 lipca 2023 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego, ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw z dniem 14 marca 2024 r. zarówno utracił moc art. 15zzs1 ustawy covidowej, jak i zmianie uległ art. 151 § 2 KPC. W nowym, aktualnym brzmieniu art. 151 § 2 KPC przewiduje, że przewodniczący może zarządzić przeprowadzenie posiedzenia jawnego przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających jego przeprowadzenie na odległość (posiedzenie zdalne), jeżeli nie stoi temu na przeszkodzie wzgląd na charakter czynności, które mają być dokonane na posiedzeniu, a przeprowadzenie posiedzenia zdalnego zagwarantuje pełną ochronę praw procesowych stron i prawidłowy tok postępowania. W takim przypadku na sali sądowej przebywają sąd i protokolant, a pozostałe osoby uczestniczące w posiedzeniu nie muszą przebywać w budynku sądu prowadzącego postępowanie. Zapis obrazu i dźwięku z czynności procesowych odbywających się na sali sądowej przekazuje się do miejsca przebywania tych uczestników posiedzenia, którzy zgłosili zamiar zdalnego udziału w posiedzeniu sądu, oraz z miejsca przebywania tych uczestników posiedzenia do budynku sądu prowadzącego postępowanie.
