Dwoje małżonków jako jeden podatnik VAT. Nowa koncepcja europejskiego Trybunału

Gdy para małżeńska ma wspólność majątkową i sprzedaje działki w okolicznościach wskazujących, że to biznes, można oboje małżonków uznać za jednego podatnika VAT. Taka reguła, wynika z wydanego 3 kwietnia wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE w polskiej sprawie (sygn. C-213/24). Dotychczasowe polskie praktyki dotyczące okazjonalnej sprzedaży gruntów były takie, że każdy z małżonków było traktowane jako oddzielny podatnik VAT. 

Przypomnijmy, że istotą wyroku była kwestia opodatkowania sprzedaży działek przez małżeństwo, które co do zasady nie prowadziło biznesu. TSUE przychylił się jednak do stanowiska polskiego fiskusa, który uznaje, że gdy sprzedający zatrudnia profesjonalistę do przygotowania takiej sprzedaży, a przy tym te działki uzbraja – sprzedaż podlega VAT. Działania takie noszą bowiem cechy działalności gospodarczej.

Czytaj więcej

Podatki

Fiskus chce VAT od sprzedaży działek. Po wyroku TSUE będzie mu łatwiej

Jeśli sprzedawca działki korzysta z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, który przygotowuje trans...

Wspólność majątkowa tworzy jedność podatkową

Jednak TSUE udzielił też drugiej, nie mniej istotnej w odpowiedzi na pytanie wrocławskiego Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Stwierdził bowiem, że w takiej sytuacji podatnikiem może być „wspólność ustawowa” małżonków, jeśli wobec kupującego występują razem.

Takie rozumienie małżeństwa jako podatnika VAT nie jest jednak wprost przewidziane w polskiej ustawie o tym podatku. Do tej pory w podobnych sytuacjach zwykle każde z małżonków wystawiało fakturę na część ceny, często po 50 proc. Nie ma tu analogii z przepisami o PIT, które przewidują wprost możliwość wspólnego opodatkowania.

Jak zauważa Olga Panek, adwokat w kancelarii SSW Pragmatic Solutions, Trybunał potraktował w nowatorski sposób małżeństwo jako podatnika VAT. - Z treści wyroku wynika, że sędziowie przyjęli, zresztą nie bez podstaw, że przy sprzedaży nieruchomości z majątku wspólnego takie małżeństwo jest bytem przypominającym spółkę cywilną – zauważa ekspertka.

Jednak w praktyce jest różnica. Rejestracja na VAT spółki cywilnej nie jest czymś prawnie skomplikowanym ani nadzwyczajnym w praktyce. – Jednak nie ma jednoznacznych przepisów co do tego, jak powinno postępować małżeństwo nieprowadzące na co dzień działalności gospodarczej, gdyby w podobnych przypadkach chciało postępować zgodnie z linią nakreśloną przez TSUE – wskazuje Olga Panek. I sugeruje, że należałoby opracować projekt nowelizacji ustawy o VAT, dający wyraźną podstawę prawną do rozumienia małżeństwa jako podatnika w podobnych sytuacjach.

Czytaj więcej:

Podatki, Księgowość i Rachunkowość

Niezabudowany teren budowlany z 23 proc. VAT

Sprzedaż niezabudowanego gruntu, któr...

Pro

Wyrok TSUE nie wystarczy. Trzeba zmienić ustawę

O potrzebie stosownej nowelizacji ustawy o VAT jest też przekonany Tomasz Michalik, doradca podatkowy i partner w MDDP, Był on w tym postępowaniu pełnomocnikiem podatniczki przed TSUE. Jego zdaniem, małżeństwo może zostać uznane za podatnika już na podstawie obecnie obowiązującego art. 15 ustawy o VAT. Przepis ten uznaje za podatników m.in. „jednostki nieposiadające osobowości prawnej”.

- Myślę, że warto rozważyć wykorzystanie konstrukcji podobnej do tej, którą ustawodawca zastosował w przypadku rodzinnych gospodarstw rolnych, czyli przyjąć, że jedno z małżonków działa na potrzeby VAT w imieniu podatnika jakim jest małżeństwo – proponuje Tomasz Michalik. Dodaje, że przyszłe przepisy powinny uwzględniać sporadyczne rozporządzenia majątkiem wspólnym, ich opodatkowanie i wprowadzenie uproszczonych obowiązków rejestracyjnych i dokumentacyjnych.

Eksperci są też zgodni co do tego, że przed taką nowelizacją Ministerstwo Finansów powinno wydać stosowne objaśnienia lub interpretację ogólną, instruującą podatników, jak powinni postępować w podobnych sytuacjach.