Pracownik samorządowy nie może dorabiać udzielając porad podatkowych

Problem

Osoba zatrudniona na stanowisku urzędniczym w urzędzie gminy i zajmująca się w ramach swoich obowiązków podatkami i opłatami lokalnymi chce podjąć dodatkową działalność polegającą na udzielaniu porad podatkowych. Czy po zawiadomieniu wójta będzie to dopuszczalne?

Co mówią przepisy

W art. 30 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (dalej: u.p.s.) przewidziano, że pracownik samorządowy zatrudniony na stanowisku urzędniczym, w tym kierowniczym stanowisku urzędniczym, nie może wykonywać zajęć pozostających w sprzeczności lub związanych z zajęciami, które wykonuje w ramach obowiązków służbowych, wywołujących uzasadnione podejrzenie o stronniczość lub interesowność oraz zajęć sprzecznych z obowiązkami wynikającymi z ustawy. W razie stwierdzenia naruszenia przez niego któregokolwiek z tych zakazów niezwłocznie rozwiązuje się z nim, bez wypowiedzenia, stosunek pracy w trybie art. 52 § 2 i 3 kodeksu pracy (dalej: k.p.) lub odwołuje się go ze stanowiska.

Zgodnie z art. 52 § 2 k.p. rozwiązanie stosunku pracy bez wypowiedzenia może nastąpić tylko w ciągu miesiąca od uzyskania przez pracodawcę wiadomości o okoliczności uzasadniającej zastosowanie tej sankcji. Natomiast w myśl art. 52 § 3 k.p. zwolnienie ze skutkiem natychmiastowym powinno być poprzedzone zasięgnięciem opinii reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej.

Zgodnie z art. 31 u.p.s. pracownik samorządowy zatrudniony na stanowisku urzędniczym, w tym kierowniczym stanowisku urzędniczym, ma obowiązek złożyć oświadczenie o prowadzeniu działalności gospodarczej. Powinien określić w nim charakter tej działalności. W razie zmiany charakteru prowadzonej działalności gospodarczej trzeba złożyć odrębne oświadczenie. Wskazane wyżej oświadczenie o prowadzeniu działalności gospodarczej powinno zostać złożone kierownikowi jednostki w terminie 30 dni od dnia podjęcia tej działalności lub zmiany jej charakteru. W razie niezłożenia w terminie takiego oświadczenia na podwładnego nakładana jest kara upomnienia albo nagany. Odpowiednio stosuje się wówczas art. 109 § 2 i art. 110–113 k.p. Oznacza to m.in., że kara może być zastosowana tylko po uprzednim wysłuchaniu pracownika (art. 109 § 2 k.p.), przy jej wymierzeniu bierze się pod uwagę rodzaj naruszenia obowiązków, stopień winy pracownika i jego dotychczasowy stosunek do pracy (art. 111 k.p.), o zastosowanej karze trzeba zawiadomić podwładnego na piśmie (art. 110 k.p.), pracownik może wnieść sprzeciw (art. 112 k.p.), a karę uważa się za niebyłą po roku nienagannej pracy (art. 113 k.p.).

Podanie nieprawdy lub zatajenie prawdy w oświadczeniu o prowadzeniu działalności gospodarczej powoduje odpowiedzialność na podstawie art. 233 § 1 kodeksu karnego. Grozi za to kara pozbawienia wolności do trzech lat.

Osoby wydające decyzje administracyjne w imieniu wójta (burmistrza, prezydenta miasta) podlegają ponadto zakazom przewidzianym w ustawie z 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (dalej: ustawa antykorupcyjna). Zgodnie z art. 2 pkt 6 i art. 4 pkt 6 ustawy antykorupcyjnej takie osoby nie mogą m.in. prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności. Nie dotyczy to jedynie działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, w formie i zakresie gospodarstwa rodzinnego.

Naruszenie wskazanego wyżej zakazu powoduje odwołanie takiej osoby albo rozwiązanie z nią umowy o pracę najpóźniej po upływie miesiąca od dnia, w którym właściwy organ uzyskał informację o przyczynie odwołania albo rozwiązania umowy o pracę. Odwołanie i rozwiązanie umowy o pracę w tym trybie jest równoznaczne z rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 k.p. (art. 5 ust. 2 i ust. 6 ustawy antykorupcyjnej).

Prawnik wyjaśnia

Anna Puszkarska, radca prawny

Urzędnik samorządowy nie może wykonywać dodatkowych zadań określonych w art. 30 u.p.s. Zakaz wykonywania takich czynności ma bezwzględny charakter. Nie może uchylić go np. zawiadomienie lub zgoda kierownika jednostki.

Naruszenie zakazu

Jak wyjaśnił Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w wyroku z 5 lutego 2015 r. (sygn. III SA/Lu 532/14), ocena, czy doszło do naruszenia tego zakazu w konkretnej sytuacji, powinna się opierać na rozważeniu relacji pomiędzy obowiązkami pracownika samorządowego na stanowisku, na którym jest zatrudniony w urzędzie, oraz rodzajem jego dodatkowych zajęć. Najczęściej do naruszenia omawianego zakazu będzie dochodzić w sytuacjach, w których istnieje ryzyko, że pracownik mógłby wykorzystać swoje kompetencje urzędowe w działalności, którą podejmuje dodatkowo. Sąd podkreślił, że nie chodzi tu o wskazanie konkretnych zdarzeń, które miały taki charakter, ale o wykazanie, że takie niebezpieczeństwo racjonalnie istnieje.

Udzielanie porad podatkowych przez urzędnika zajmującego się podatkami w ramach swoich obowiązków służbowych powodowałoby powstanie ryzyka interesowności, w związku z czym jest niedopuszczalne (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 9 grudnia 1999 r., sygn. II SA 1613/99). Należy przy tym zwrócić uwagę, że warunki wykonywania doradztwa podatkowego określa ustawa z 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym. Przewidziano w niej m.in., że aby zajmować się zawodowym udzielaniem podatnikom, płatnikom i inkasentom porad, opinii i wyjaśnień z zakresu ich obowiązków podatkowych, trzeba uzyskać wpis na listę doradców podatkowych bądź być adwokatem, radcą prawnym lub biegłym rewidentem.

Oświadczenie o podjęciu działalności

Zakazane zajęcia wymienione w art. 30 u.p.s. nie mogą mieć ani charakteru odpłatnego, ani nieodpłatnego. Nie mogą także przybrać formy działalności gospodarczej. Przewidziany w art. 31 u.p.s. obowiązek złożenia przez urzędnika samorządowego oświadczenia o prowadzeniu działalności gospodarczej jest mechanizmem kontrolnym umożliwiającym ocenę, czy podwładny nie wykonuje zajęć przewidzianych w art. 30 u.p.s. Obowiązek złożenia takiego oświadczenia ma przeciwdziałać powstawaniu sytuacji wywołującej podejrzenia o stronniczość lub interesowność urzędników samorządowych (por. wyrok Sądu Najwyższego z 15 lutego 2006 r., sygn. II PK 134/05, OSNP 2007/1-2/6).

W przypadku osoby wydającej decyzje administracyjne w imieniu wójta (burmistrza, prezydenta miasta) zakazana jest wszelka działalność gospodarcza, z wyjątkiem działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, w formie i zakresie gospodarstwa rodzinnego.

podstawa prawna: art. 24, art. 30–31 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 1202)

podstawa prawna: art. 109 § 2, art. 110–113, art. 52 § 1 pkt 1 oraz § 2–3 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 1502 ze zm.)

podstawa prawna: art. 233 § 1 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (DzU z 1997 r. nr 88, poz. 553 ze zm.)

podstawa prawna: art. 2 pkt 6, art. 4 pkt 6, art. 5 ust. 2 oraz ust. 6 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (tekst jedn. DzU z 2006 r. nr 216, poz. 1584 ze zm.)