O czym powinien wiedzieć przedsiębiorca, gdy zatrudnia prawnika

To, że bez wiedzy dotyczącej obowiązujących przepisów biznesu nie da się prowadzić, wie każdy przedsiębiorca. Część musi znać sam, zwłaszcza gdy jest pracodawcą i ciąży na nim wiele obowiązków z tym związanych. Przykładowo zgodnie z art. 207 § 3 kodeksu pracy musi on znać przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.

Ponadto niejednokrotnie bez fachowej pomocy po prostu sobie nie poradzi. Negocjowanie kontraktów, nabywanie nieruchomości pod prowadzoną działalność, przejęcia, połączenia czy likwidacje przedsiębiorstwa oraz zwolnienia personelu wymagają fachowego wsparcia. Często przedsiębiorca potrzebuje także pełnomocnika, który będzie reprezentował go w sporach sądowych. A wtedy musi mieć na uwadze, że taką rolę odgrywać będzie adwokat czy radca prawny. Dlatego zależnie od indywidualnych potrzeb i możliwości finansowych szef często musi rozważyć opcję przyjęcia do firmy osoby z wykształceniem prawniczym. Podstawowe znaczenie ma nie tyle wielkość firmy, ile rodzaj prowadzonej działalności oraz ryzyko, jakie się z nią wiąże, np. nawet mała firma windykacyjna ze względu na rodzaj świadczonych usług co do zasady potrzebuje prawnika do codziennej obsługi klientów.

A usługi prawnicze z reguły nie należą do tanich. Z tego powodu przeciętnemu przedsiębiorcy nieraz zdarza się przewidywać rezerwę na niepowodzenia poszczególnych przedsięwzięć gospodarczych wywołane brakiem profesjonalnej pomocy prawnej właściwie zabezpieczającej jego interesy zamiast zatrudniać prawnika. Praktyka pokazuje, że biznesmen nierzadko ponosi rzeczywiste i wymierne straty finansowe, ale nadal nie korzysta z pomocy prawnika albo stawia się w kancelarii prawnej w ostatnim momencie, kiedy często niewiele już można zrobić.

[srodtytul]Kiedy profesjonalna pomoc się opłaca[/srodtytul]

Prawnik na stałe to osoba, która w każdej chwili udzieli porady czy zaopiniuje przepisy wewnętrzne na miejscu, siedząc w firmie, choćby w pokoju sąsiadującym z szefem.

Można go też wynająć z kancelarii. Te bowiem, coraz częściej dostosowują się do potrzeb konkretnych klientów, którzy chcą mieć bezpośredni kontakt z prawnikiem u siebie w firmie. Wysyłają ich do wykonywania czynności zawodowych w ustalonych ramach czasowych w siedzibie klienta. Samo zlecenie usługi zewnętrznej kancelarii zmniejszy koszty w firmie. Wtedy za osoby świadczące usługi prawnicze firma nie zapłaci składek na ubezpieczenia społeczne, nie będzie też musiała udzielać im urlopów ani innych zwolnień od pracy. Kancelaria wystawi przedsiębiorcy zlecającemu usługę fakturę, od której ten może odliczyć VAT. A rachunek firma dostanie za czas rzeczywiście mu poświęcony.

Jeśli jednak przedsiębiorca potrzebuje codziennie wielu nawet tylko drobnych porad prawnych w sprawach bieżących, przykładowo dotyczących sporządzania umów, gdy np. zajmuje się obrotem nieruchomościami czy pośrednictwem pracy, to warto, by przyjęła prawnika na stałe – nawet tylko na część etatu.

[srodtytul]Nie z każdym mecenasem połączy cię angaż[/srodtytul]

Firma nie może dać etatu adwokatowi. A to dlatego, że nie ma takiej prawnej możliwości. Zgodnie bowiem z art. 4b ust. 1 pkt 1 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=166507]ustawy z 26 maja 1982 r. prawo o adwokaturze (tekst jedn. DzU z 2002 r. nr 123, poz. 1058 ze zm.)[/link] [b]adwokat nie może wykonywać zawodu, jeżeli pozostaje w stosunku pracy. Adwokat wykonuje zawód w kancelarii adwokackiej, w zespole adwokackim oraz w spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej lub komandytowej, [/b]przy czym wspólnikami w spółkach cywilnej, jawnej i partnerskiej oraz komplementariuszami w spółce komandytowej mogą być wyłącznie adwokaci lub adwokaci i radcowie prawni, a także prawnicy zagraniczni wykonujący stałą praktykę na podstawie ustawy o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej, a wyłącznym przedmiotem działalności takich spółek jest świadczenie pomocy prawnej.

Adwokat nie jest nawet pracownikiem zespołu adwokackiego, którego jest członkiem [b](wyrok Sądu Najwyższego z 24 lipca 2001 r., I PKN 535/00)[/b]. Z taką osobą przedsiębiorca podpisze więc cywilnoprawną umowę o świadczenie usług. Czasem wystarczy nawet jednorazowe zlecenie.

[srodtytul]Radca prawny na etacie[/srodtytul]

Jeśli firma chce pomocy radcy prawnego, to z przedstawicielem tego zawodu może zawrzeć umowę o pracę. Pozwala na to art. 8 ust. 1 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=166508]ustawy z 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (tekst jedn. DzU z 2002 r. nr 123, poz. 1059 ze zm.)[/link]. Jednak pracodawca musi mieć świadomość, że taka osoba ma nieco inny status niż pozostali pracownicy. [b]Radca prawny wykonujący zawód na podstawie stosunku pracy zajmuje bowiem samodzielne stanowisko podległe bezpośrednio kierownikowi jednostki organizacyjnej.[/b] Gwarantuje to art. 9 ust. 1 ustawy z lipca 1982 r. Taki radca prawny może być zatrudniony jednocześnie w więcej niż jednej jednostce organizacyjnej i w wymiarze przekraczającym jeden etat.

Jeżeli jednostka organizacyjna zatrudnia dwóch lub więcej radców prawnych, to jednemu z nich powierza koordynację pomocy prawnej. W organie państwowym lub samorządowym radca prawny wykonuje pomoc prawną w komórce lub w jednostce organizacyjnej, w biurze, w wydziale lub na wyodrębnionym stanowisku do spraw prawnych podległym bezpośrednio kierownikowi tego organu. Ponadto w organie państwowym radca prawny może być zatrudniony także w innej wyodrębnionej komórce lub jednostce organizacyjnej i podlegać jej kierownikowi.

[srodtytul]Przepisy branżowe...[/srodtytul]

Wykonywanie zawodu radcy prawnego na zasadzie stosunku pracy oznacza, że taka osoba podlega podwójnej regulacji prawnej. Po pierwsze – są to przepisy związane z wykonywaniem tej profesji, czyli przede wszystkim ustawa o radcach prawnych. Regulacja ta m.in. nakazuje mu wykonywanie zadań ze starannością wynikającą z wiedzy prawniczej. Radca prawny wykonuje wolny zawód, co daje mu swobodę w wydawaniu opinii – zgodnie bowiem z art. 13 ustawy nie jest związany poleceniem co do treści opinii prawnej.

[ramka][b]Uwaga [/b]

Radca prawny, wypowiadając umowę o pracę, obowiązany jest wykonać wszystkie niezbędne czynności, aby okoliczność ta nie miała negatywnego wpływu na dalszy tok prowadzonych przez niego spraw.[/ramka]

Oceny pracy zawodowej dokonuje co prawda kierownik jednostki organizacyjnej, ale dopiero po zasięgnięciu opinii radcy wskazanego przez radę okręgowej izby radców prawnych (OIRP). Tak wynika z art. 16 ustawy.

Specyfika tej profesji wiąże się także z tym, że radca prawny, realizując swoje obowiązki, bywa w sądach czy urzędach, przygotowuje mowy sądowe, pozwy itd. Dlatego [b]do jego czasu pracy zalicza się także czas niezbędny do załatwiania spraw poza lokalem jednostki organizacyjnej, w szczególności w sądach i w innych organach, oraz czas przygotowania się do tych czynności. [/b]Art. 18 ust. 2 przewiduje, że czas pracy radcy prawnego w lokalu jednostki organizacyjnej nie może być krótszy niż dwie piąte czasu pracy ustalonego w zawartej z radcą umowie.

Pewną bolączką może stać się kwestia ustalenia pensji dla radcy prawnego. Za wysokie kwalifikacje zdobyte przez pięć lat nauki na studiach i trzy i pół roku aplikacji trzeba zapłacić. Pytanie tylko ile.

Po odpowiedź także należy sięgnąć do przepisów ustawy o radcach prawnych. A konkretnie do jej art. 22[sup]4[/sup]. Zgodnie z nim radca prawny wykonujący zawód na podstawie stosunku pracy ma prawo do wynagrodzenia i innych świadczeń określonych w układzie zbiorowym pracy lub w przepisach o wynagradzaniu pracowników, obowiązujących w jednostce organizacyjnej zatrudniającej radcę prawnego.

Jednakże taka [b]pensja nie może być niższa od wynagrodzenia przewidzianego dla stanowiska pracy głównego specjalisty lub innego równorzędnego stanowiska pracy. [/b]A jeżeli prawo do dodatków uzależnione jest od wymogu kierowania zespołem pracowników, to warunku tego nie stosuje się do radcy prawnego.

Ponadto taki zatrudniony jest uprawniony do dodatkowego wynagrodzenia w wysokości nie niższej niż 65 proc. kosztów zastępstwa sądowego zasądzonych na rzecz strony przez niego zastępowanej lub jej przyznanych w ugodzie, postępowaniu polubownym, arbitrażu zagranicznym lub w postępowaniu egzekucyjnym, jeżeli koszty te zostały ściągnięte od strony przeciwnej.

Radca prawny podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone podczas wykonywania czynności zawodowych. Jednak wymóg ten nie narusza przepisów art. 120 k.p., zgodnie z którym w razie wyrządzenia przez pracownika wykonującego swoje obowiązki pracownicze szkody osobie trzeciej, zobowiązany do naprawienia szkody jest wyłącznie pracodawca. Z kolei osoba zatrudniona ponosi odpowiedzialność wobec pracodawcy, który naprawił „za niego” szkodę zależnie od stopnia winy.

Ustawa o radcach prawnych daje także organom korporacji zawodowej (radzie okręgowej izby radców prawnych) uprawnienie do kontroli i oceny wykonywania zawodu przez radcę . Taką inspekcję przeprowadzają i oceny dokonują wizytatorzy powołani przez radę spośród radców prawnych.

Uwaga! Bardzo ważną kwestią, która w praktyce może stać się kłopotem dla pracodawcy, jest szczególna ochrona stosunku pracy z osobą zatrudnioną na etacie radcy prawnego. A to dlatego, że zgodnie z art. 19 ustawy [b]rozwiązanie stosunku pracy za wypowiedzeniem z radcą prawnym przez jednostkę organizacyjną z powodu nienależytego wykonywania obowiązków radcy prawnego wynikających z przepisów ustawy o radcach może nastąpić po uprzednim zasięgnięciu opinii rady OIRP.[/b] Opinia ta powinna być przesłana jednostce organizacyjnej w terminie 14 dni od dnia otrzymania od tej jednostki zawiadomienia o zamiarze rozwiązania stosunku pracy.

Regulacje przewidziane dla tej grupy zawodowej to także obowiązujące ją zasady etyki zawodowej nadzorowane przez samorząd zawodowy oraz przepisy innych aktów prawnych wydanych właśnie przez organy tego samorządu odnoszących się do wykonywania profesji.

[srodtytul]... i kodeks pracy[/srodtytul]

Po drugie, radca prawny mający angaż pracowniczy podlega ustawodawstwu prawa pracy, w szczególności kodeksowi pracy. A to np. oznacza, że ma on prawo do urlopu wypoczynkowego, macierzyńskiego, wychowawczego czy bezpłatnego tak jak inni zatrudnieni. Jeśli ma małe dziecko, może skorzystać z wolnego na opiekę nad nim.

Oczywiście te przepisy to nie tylko przywileje, ale i obowiązki. Kodeks pracy np. zobowiązuje zatrudnionego radcę prawnego do przestrzegania regulaminu pracy oraz do dbałości o dobro zakładu pracy.

[srodtytul]Bez aplikacji taniej[/srodtytul]

Przedsiębiorca może także przyjąć do pracy osobę, która ukończyła wydział prawa i nie ma aplikacji prawniczej.