Fiskus nie dostanie z góry podatku od nieodpłatnej renty. Uchwała NSA

W poniedziałek Naczelny Sąd Administracyjny wydał bardzo ważną uchwałę dotyczącą zasad opodatkowania nieodpłatnej renty. Wynika z niej jasno, że fiskus nie może jej opodatkować niejako z góry i żądać jednorazowej zapłaty podatku wyliczonego od każdej powtarzającej się kwoty, na jaką zostało ustalone świadczenie z całego okresu obowiązywania umowy.  

Czy od nieodpłatnej renty jest podatek od spadków i darowizn?

Uchwała została podjęta na kanwie konkretnego przypadku. Sprawa dotyczyła kobiety, od której fiskus zażądał zapłaty bardzo dużego podatku od spadków i darowizn. Chodziło o daninę od nieodpłatnej renty ustanowionej na jej rzecz umową z grudnia 2021 r. Rentodawca, który nie zaliczał się do grona bliskiej rodziny, zobowiązał się w niej wypłacać kobiecie co miesiąc 4,5 tys. zł. Umowa miała obowiązywać do 2025 r. Schody zaczęły się, gdy rentobiorczyni zadeklarowała ten fakt fiskusowi.  

Urzędnicy zabrali się do pracy i wystawili jednorazowy, bardzo słony rachunek. Tłumaczyli, że obowiązek podatkowy po stronie kobiety jako nabywcy powstał z chwilą ustanowienia praw, tj. zawarcia umowy renty. Horrendalny podatek wynikał zaś z tego, że do podstawy opodatkowania, czyli wyliczenia podatku, fiskus przyjął kwotę aż 216 tys. zł. Był to efekt przemnożenia wartości ustanowionego świadczenia przez liczbę miesięcy. Po pomnożeniu 4,5 tys. zł przez 48 miesięcy, w jakich miała obowiązywać umowa, i uwzględniając zasady opodatkowania przewidziane dla III grupy podatkowej, do zapłaty wyszło ponad 40 tys. zł.

Czytaj więcej

Spadki i darowizny

Podatek od spadku od rodziny. Jeśli nie chcesz płacić, tego terminu musisz bezwarunkowo przestrzegać

Darowizna lub spadek od członków najbliższej rodziny jest zwolniona z podatku. Kto dokładnie może...

Kobieta próbowała ratować się aneksem. W odwołaniu do decyzji podniosła, że od połowy stycznia 2022 r. miesięczna renta została zmniejszona do 800 zł miesięcznie. Skrócono też okres obowiązywania samej umowy. Nic to jednak nie dało. Fiskus nie skorygował swoich oczekiwań. W jego ocenie zobowiązanie podatkowe powstałe w związku z zawarciem pierwotnej umowy zostało ustalone w prawidłowej wysokości. 

Czy podatek od nieodpłatnej renty trzeba zapłacić z góry?

Spór trafił na wokandę. Wojewódzki Sąd Administracyjny (WSA) w Warszawie orzekł na korzyść skarżącej. Nie zgodził się z fiskusem, że już w dacie powstania obowiązku podatkowego w podatku od spadków i darowizn możliwe było ustalenie wartości renty przez pomnożenie kwoty świadczenia miesięcznego przez liczbę miesięcy, na które zostało ustanowione, co skutkuje koniecznością zastosowania art. 13 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn.

WSA zauważył, że z uwagi na alimentacyjny, losowy charakter umowy renty, która wygasa w razie śmierci uprawnionego, nigdy nie można w dniu jej zawarcia ustalić wartości świadczenia. A w jego ocenie dla ostatecznej wysokości wszystkich świadczeń rentowych nie ma znaczenia ustalona w umowie suma, czyli jej matematyczne wyliczenie, ale element czasu, oznaczający faktyczne obowiązywanie umowy. Dlatego WSA uznał, że podstawą opodatkowania w spornej sprawie powinny być poszczególne miesięczne (okresowe) świadczenia rentowe, nie zaś ich suma wynikająca z umowy.

Sąd zwrócił uwagę, że w świetle kodeksu cywilnego renta to typowa umowa o funkcji alimentacyjnej. Podstawową jej funkcją jest dostarczanie środków utrzymania innej osobie. Tymczasem przyjęcie wykładni fiskusa skutkowałoby nie tylko tym, że podatnik byłby od razu obciążony daniną, której często po prostu nie mógłby udźwignąć finansowo. Dodatkowo nie miałby też gwarancji, że umowa będzie obowiązywała przez cały okres, na jaki została zawarta, np. z powodu śmierci, co skutkuje wygaśnięciem umowy renty i obowiązków alimentacyjnych.

Czy podatek od spadków i darowizny można wyliczać od każdej raty renty? 

Z takim rozstrzygnięciem nie zgodził się z kolei fiskus. Gdy sprawa trafiła na wokandę NSA, okazało się, że nie jest jednak taka prosta. A konkretnie chodziło o art. 12 ustawy o podatku od spadków i darowizny, zgodnie z którym, jeżeli przedmiotem nabycia jest prawo majątkowe polegające na obowiązku świadczeń powtarzających się na rzecz nabywcy, a wartość tego prawa nie może być ustalona w chwili powstania obowiązku podatkowego, podstawę opodatkowania ustala się w miarę wykonywania tych świadczeń. Skład orzekający doszedł do wniosku, że o tym, czy ta regulacja odnosi się też do umowy renty, w ramach której jedna ze stron zobowiązuje się względem drugiej do określonych świadczeń okresowych w pieniądzu, należy przesądzić w uchwale. 

Czytaj więcej

Podatki

Sąd: Nie dostała grosza, odda fiskusowi tysiące

Nieodpłatna renta, nawet faktycznie niewypłacana, podlega opodatkowaniu.

I ostatecznie tak się stało. Siedmioosobowy skład NSA uznał, że sformułowanie ustawowe zawarte w art. 12 zdanie pierwsze z ustawy o podatku od spadków i darowizn – jeżeli przedmiotem nabycia jest prawo majątkowe polegające na obowiązku świadczeń powtarzających się na rzecz nabywcy, a jego wartość nie może być ustalona w chwili powstania obowiązku podatkowego – odnosi się do umowy renty, w ramach której jedna ze stron zobowiązuje się do określonych świadczeń okresowych pieniądzu. Przy czym jego zdaniem podstawę opodatkowania zgodnie z tą regulacją ustala się w miarę wykonywania tych świadczeń. W konsekwencji będzie to wartość poszczególnej zapłaconej i otrzymanej raty renty.