Niepełnosprawność: kto o niej orzeka

Aby korzystać z uprawnień pracowniczych przewidzianych dla osób niepełnosprawnych, trzeba posiadać ważne orzeczenie o niepełnosprawności

Aktualizacja: 05.10.2010 04:23 Publikacja: 05.10.2010 03:00

Niepełnosprawność: kto o niej orzeka

Foto: Rzeczpospolita

Red

Obecnie w Polsce funkcjonują dwa systemy orzecznicze: system powiatowych i wojewódzkich zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności oraz system orzeczniczy ZUS. Niepełnosprawność może też zostać stwierdzona w wyroku sądowym.

Przepisy dotyczące orzekania o niepełnosprawności ulegały zmianom. Dlatego też w obrocie prawnym nadal funkcjonują orzeczenia o zaliczeniu do jednej z grup inwalidów oraz te wydane przez organy orzecznicze Ministerstwa Obrony Narodowej lub Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, które zachowują ważność tylko w ściśle określonych przypadkach.

[srodtytul]Trzy stopnie[/srodtytul]

Podstawowym aktem regulującym status prawny niepełnosprawnych pracowników jest [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=22084E462DAE2DA5D63374651C46112E?id=257066]ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (DzU z 2008 r. nr 14, poz. 92, ze zm.[/link], dalej: ustawa o rehabilitacji).

Do realizacji celów w niej określonych ustanawia się trzy stopnie niepełnosprawności: znaczny, umiarkowany i lekki, stwierdzane w orzeczeniu wydanym przez powiatowy zespół ds. orzekania o niepełnosprawności. Organem odwoławczym są zespoły wojewódzkie.

Osobą niepełnosprawną jest również osoba posiadająca orzeczenie lekarza orzecznika ZUS wydane na podstawie [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=84B2A308C7E8C2C1D2B865D3732BDAE7?id=324468]ustawy o emeryturach i rentach z FUS (DzU z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.)[/link] o: całkowitej/częściowej niezdolności do pracy, o niezdolności do samodzielnej egzystencji, o celowości przekwalifikowania. Organem odwoławczym są komisje lekarskie ZUS.

[srodtytul]Niezdolność do pracy[/srodtytul]

Orzeczenia lekarza orzecznika ZUS traktowane na równi ze znacznym stopniem niepełnosprawności to:

- orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy,

- orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji,

- orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy wydane w okresie 1 stycznia – 16 sierpnia 1998 r.

Orzeczenia lekarza orzecznika ZUS traktowane na równi z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności to:

- orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy – z wyjątkiem wydanych w okresie 1 stycznia – 16 sierpnia 1998 r.,

- orzeczenie o częściowej niezdolności do pracy wydane w okresie 1 stycznia – 16 sierpnia 1998 r.

Orzeczenia lekarza orzecznika ZUS traktowane na równi z lekkim stopniem niepełnosprawności to:

- orzeczenie o częściowej niezdolności do pracy – z wyjątkiem wydanych w okresie 1 stycznia – 16 sierpnia 1998 r.,

- orzeczenie o celowości przekwalifikowania.

Trzeba pamiętać, że ustawa o rehabilitacji od początku obowiązywania podlegała zmianom. Dlatego interpretacji orzeczenia należy dokonywać w odniesieniu do treści ustawy o rehabilitacji obowiązującej w dacie wydania orzeczenia.

[ramka][b]Przykład[/b]

Pan Jacek pracuje jako monter urządzeń przesyłowych. Posiada orzeczenie o częściowej niezdolności do pracy wydane 27 lipca 1998 r.

Do interpretacji tego orzeczenia będzie miał zastosowanie art. 5 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?n=1&id=75513]ustawy o rehabilitacji obowiązujący w jej wersji pierwotnej, tj. w DzU z 1997 r. nr 123, poz. 776[/link]. Dla pracodawcy pan Jacek jest osobą o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności.[/ramka]

[srodtytul]Inwalidztwo[/srodtytul]

Wydane przed wejściem w życie ustawy o rehabilitacji orzeczenie o zaliczeniu do jednej z grup inwalidów jest ważne, jeżeli przed tą datą nie utraciło mocy. Przed wejściem w życie ustawy o rehabilitacji o niepełnosprawności decydowały przede wszystkim komisje lekarskie ds. inwalidztwa i zatrudnienia ZUS (KIZ).

Orzeczenie o zaliczeniu do:

- I grupy inwalidów traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności,

- II grupy inwalidów – o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności,

- III grupy inwalidów – o lekkim stopniu niepełnosprawności.

[ramka][b]Przykład[/b]

Pani Basia, zatrudniona jako kasjerka w osiedlowym sklepie, posiada orzeczenie o II grupie inwalidztwa wydane 15 maja 1995 r. na czas nieokreślony.

Dla pracodawcy jest osobą niepełnosprawną w umiarkowanym stopniu.[/ramka]

[ramka][b]Przykład[/b]

Pan Mirek pracuje jako sprzedawca mebli biurowych. Posiada orzeczenie o zaliczeniu do I grupy inwalidów wydane 3 kwietnia 1995 r. na rok Dla swojego pracodawcy jest osobą pełnosprawną.[/ramka]

[srodtytul]Inne dla mundurowych[/srodtytul]

Na podstawie ustaw: [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=172009]o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (DzU z 2004 r. nr 8, poz. 66 ze zm.)[/link] oraz[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=172010] o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (DzU z 2004 r. nr 8, poz. 67 ze zm.)[/link], komisje podległe MON oraz MSWiA wydają orzeczenia o zaliczeniu do jednej z grup inwalidztwa.

Na szczególną uwagę zasługują wydane przez te komisje orzeczenia o zaliczeniu do III grupy inwalidztwa w związku ze służbą. Takie orzeczenie traktowane jest jako orzeczenie o braku niepełnosprawności, ponieważ dotyczy osób zdolnych do pracy poza służbą.

Zakwalifikowanie do lekkiego stopnia niepełnosprawności może mieć miejsce tylko wtedy, gdy orzeczenie o III grupie inwalidztwa z tytułu niezdolności do służby mundurowej zawiera jednocześnie orzeczenie III grupy inwalidztwa z ogólnego stanu zdrowia.

[ramka][b]Przykład[/b]

Pan Ryszard posiada orzeczenie wydane 14 lipca 1996 r. przez Terenową Wojskową Komisję Lekarską w Krakowie w sprawie zdolności do zawodowej służby wojskowej i inwalidztwa.

W orzeczeniu tym wypisane są schorzenia powodujące niezdolność do służby wojskowej, z informacją, że nie pozostają w związku ze służbą wojskową. Pan Ryszard otrzymał kategorię N –niezdolny do służby wojskowej – grupa II.

Orzeczenie to traktowane jest jako orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności.[/ramka]

[ramka][b]Przykład[/b]

Pan Wojtek ma orzeczenie wydane 2 lutego 1996 r. przez Terenową Wojskową Komisję Lekarską w Poznaniu o zaliczeniu do III grupy inwalidztwa w związku ze służbą.

Pan Wojtek pracuje jako informatyk w firmie projektowej. Dla swojego pracodawcy jest osobą pełnosprawną. W celu uzyskania orzeczenia o niepełnosprawności musiałby się zgłosić do powiatowego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności.[/ramka]

[srodtytul]Pozostałe regulacje[/srodtytul]

Za osoby niepełnosprawne uważa się również te, które posiadają orzeczenia lekarza rzeczoznawcy Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS) o stałej albo długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym wydane przed wejściem w życie ustawy o rehabilitacji.

Osoby, którym przysługuje zasiłek pielęgnacyjny, traktuje się jako zaliczone do znacznego stopnia niepełnosprawności, natomiast pozostałe – jako zaliczone do lekkiego stopnia niepełnosprawności.

Ponadto niepełnosprawność, zgodnie z [b]wyrokiem NSA z 9 października 2007 r. (I OSK 15/07)[/b], może zostać stwierdzona w wyroku sądowym, i to również w postępowaniu niedotyczącym wprost określenia stopnia niepełnosprawności lub niezdolności do pracy.

Dodać też trzeba, że często orzeczenia o niepełnosprawności zawierają sformułowania: „niezdolny do pracy” albo „zdolny do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej”. Zapis taki nie powinien być interpretowany jako zakaz zatrudniania takich osób poza zakładami pracy chronionej. Wskazuje on jedynie na stopień upośledzenia danej osoby w zakresie możliwości podjęcia pracy.

[ramka][b]Uwaga [/b]

Zarówno od orzeczeń wojewódzkich zespołów, jak i komisji lekarskich ZUS przysługuje prawo odwołania się do sądu powszechnego, który może orzeczenia wydane przez te organy zmienić.[/ramka]

[i]Autorka jest doradcą prawnym w Polskiej Organizacji Pracodawców Osób Niepełnosprawnych[/i]

Obecnie w Polsce funkcjonują dwa systemy orzecznicze: system powiatowych i wojewódzkich zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności oraz system orzeczniczy ZUS. Niepełnosprawność może też zostać stwierdzona w wyroku sądowym.

Przepisy dotyczące orzekania o niepełnosprawności ulegały zmianom. Dlatego też w obrocie prawnym nadal funkcjonują orzeczenia o zaliczeniu do jednej z grup inwalidów oraz te wydane przez organy orzecznicze Ministerstwa Obrony Narodowej lub Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, które zachowują ważność tylko w ściśle określonych przypadkach.

Pozostało jeszcze 93% artykułu
Sądy i trybunały
Adam Bodnar ogłosił, co dalej z neosędziami. Reforma już w październiku?
Prawo dla Ciebie
Oświadczenia pacjentów to nie wiedza medyczna. Sąd o leczeniu boreliozy
Prawo drogowe
Trybunał zdecydował w sprawie dożywotniego zakazu prowadzenia aut
Zawody prawnicze
Ranking firm doradztwa podatkowego: Wróciły dobre czasy. Oto najsilniejsi
Prawo rodzinne
Zmuszony do ojcostwa chce pozwać klinikę in vitro. Pierwsza sprawa w Polsce