Nie mówmy o dążeniu, ?bo to jest już ustalone. Pamiętajmy, że choć to nie jest gigantyczne zobowiązanie, to jednak jest to istotny wysiłek na rzecz powrotu do poziomu finansowania z 2001 roku. Teraz musimy się skoncentrować na tym, by te pieniądze wydać jak najrozsądniej. Nie o to chodzi, by te pieniądze łatwiej wydać. Przeciwnie, dyscyplina w tej sprawie powinna być większa.
Jak pan ocenia pierwsze tygodnie premier Ewy Kopacz?
Pani premier udźwignęła ten ciężar. Ponieważ pojawiały się opinie, że nie da sobie rady, chcę wyrazić moje przekonanie, że pani premier jest absolutnie zdeterminowana do konsekwentnego brania odpowiedzialności za Polskę. Po jej exposé byłem już pewien, że tak właśnie się stanie. Teraz rząd przygotowuje swoją strategię działania w różnych obszarach, później będzie te plany realizować. To będzie trudny moment dla rządu. Myślę jednak, że pani premier ma ambicję, by wykazać się z jednej strony autonomią, z drugiej determinacją.
Z satysfakcją odnotowuję, że obietnice pani premier, złożone na przyszły rok budżetowy, mieszczą się w granicach realizmu. Nie padły sugestie wydawania pieniędzy ponad to, czym dysponuje rząd. To ważny sygnał, że rząd nie będzie ryzykował stabilności budżetowej. Padły też propozycje zmian, które pani premier będzie chciała zrealizować w dłuższej perspektywie, ale do tego trzeba będzie najpierw wygrać wybory.
Dobrze oceniam też kontakty międzynarodowe, które nawiązali pani premier i minister spraw zagranicznych na początku swego urzędowania, podobnie jak zapowiadane kolejne kierunki aktywności. Jestem przekonany, że w polityce zewnętrznej będziemy mieli do czynienia z kontynuacją, ale już widać wyraźnie, że ten nowy początek jest także szansą na lekką korektę. Dobrze to oceniam.
Wciąż też zachęcam polityków opozycji i rządu, by pamiętali o strategicznych wyzwaniach dla Polski, o których mówiłem w Sejmie 4 czerwca. Są to: bezpieczeństwo, demografia i utrzymanie konkurencyjności polskiej gospodarki. Wiąże się to też z przygotowaniem Polski do dyskusji o euro, która powinna prowadzić do decyzji już po przyszłorocznych wyborach parlamentarnych. Ta dyskusja będzie trudna, ale musimy ją przeprowadzić, by w przyszłości podjąć dobrą, świadomą decyzję. Jeśli chcemy mieć możliwość wyboru, najpierw musimy sami spełnić kryteria z Maastricht, które są ważne z punktu widzenia stabilności i rozwoju naszej gospodarki nawet i bez wejścia do strefy euro.
Będzie pan do tego zachęcał rząd?
Nie tylko rząd, ale również opozycję. Rolą prezydenta jest wskazywanie tego, co najważniejsze z punktu widzenia Polski, nawet wtedy, gdy są to sprawy trudne.
Jaka data byłaby optymalna do wejścia do strefy euro?
Po pierwsze musimy spełnić kryteria – m.in. deficytu sektora finansów publicznych, by móc za rok po wyborach uczciwie dyskutować o potencjalnych korzyściach, ryzykach i o ewentualnej dacie. Musimy też odpowiedzieć na pytanie, czy pozostając poza strefą euro, można zapewnić Polsce odgrywanie istotnej roli na arenie międzynarodowej. ?W moim przekonaniu jest to niewykonalne.
Pod koniec tygodnia szczyt klimatyczny, wyobraża sobie pan polskie weto na szczycie?
Wyobrazić sobie mogę sporo, ale proszę pamiętać, że weto nie jest trwałym rozwiązaniem sytuacji. Przecież w dłuższym okresie UE decyzje musi podjąć i będzie je mogła podjąć, omijając nasze weto. To, że pani premier nie wyklucza weta, rozumiem jako sygnał mobilizujący wszystkich do wysiłku negocjacyjnego.
Lepiej jest dla Unii podejmować decyzje na zasadzie konsensusu niż konfliktu, to wiedzą i nasi oponenci. Szanse dla Polski widzę w twardym stawianiu swoich kwestii, ale też w poszukiwaniu kompromisu, który da nam możliwość bezpiecznego udziału w procesie ograniczania emisji CO2. Unia chce ten okres ograniczania emisji znacznie skrócić w porównaniu z wcześniejszymi założeniami. Polska nie jest w stanie w tak krótkim czasie przestawić sektora energetycznego, dokonać jego modernizacji. Potrzebujemy nowoczesnych technologii, czystych technologii, potrzebujemy więcej efektywności, ale potrzebujemy też na to pieniędzy. Podobnie jak potrzebujemy możliwości produkowania energii elektrycznej z węgla. Dlatego wszyscy musimy wspierać panią premier w tej trudnej batalii. Koalicja, opozycja i ja – musimy na wszystkie możliwe sposoby tłumaczyć partnerom wagę tej sprawy dla Polski.
Poprze pan projekt budowy pomnika smoleńskiego?
Tak. Sugestie zaangażowania się w rozwiązanie problemu docierały do mnie od pewnego czasu. Już w sierpniu rozmawiałem o tym z rodzinami ofiar podczas obchodów Święta Wojska Polskiego. Sprawą zajmował się minister w kancelarii Sławomir Rybicki...
... Stąd powstał zarzut, że list był ustawiony, bo powstawał w Pałacu...
Nie ma tu sensacji. Minister pracuje w kancelarii, ale jest też bratem zmarłego w katastrofie Arama Rybickiego. Siłą rzeczy był w to zaangażowany. I dobrze.
Do zajęcia się tą sprawą przekonywał mnie także Ludwik Dorn, który ma nie tylko doświadczenie polityczne, ale również jest socjologiem. On zwrócił uwagę na to, że wprawdzie sprawa katastrofy nie ogniskuje już tak mocno uwagi społeczeństwa, ale pozostaje nadal źródłem głębokich podziałów. Rolą prezydenta jest łączenie i przezwyciężanie tego, co Polaków dzieli. Zadaniem prezydenta jest wzmacnianie wspólnoty. Wiele osób wspomina głębokie wspólnotowe doświadczenie, jakim była żałoba narodowa, która jednak szybko została rozbita, zakłócona sporami i oskarżeniami. Uważałem i uważam nadal, że zasadne będzie budowanie pomnika, jeśli będzie on łączyć jak największą część społeczeństwa. Być może po pięciu latach sytuacja do tego dojrzała.
Pomnik stanie na Krakowskim Przedmieściu?
W moim przekonaniu należy unikać sytuacji, w której sprawa pomnika będzie na nowo wpisywana w stare spory, które jeszcze się nie zakończyły. Każdy pomysł na miejsce usytuowania pomnika będę oceniał pod kątem tego, czy to będzie pchnięcie sprawy na nowe tory i w kierunku jednoczenia ludzi czy w stronę złych, starych podziałów. Sądzę więc, że warto szukać takiego miejsca, które w sposób jednoznaczny będzie się kojarzyło ze wspólnym pozytywnym przeżyciem, a nie z konfliktem i polityczną awanturą.
Poza tym trzeba uwzględnić kalendarz i okoliczności polityczne. Zbliża się piąta rocznica katastrofy i ze względu na bieżącą sytuację w relacjach polsko-rosyjskich zapewne nie uda się ukończyć upamiętnienia przy lotnisku w Smoleńsku, co uzgodniłem swego czasu z prezydentem Miedwiediewem. Z drugiej strony nadchodzą wybory samorządowe, także w Warszawie, i dobrze by było, gdyby wniosek o budowę pomnika kierować do nowo wybranych władz stolicy. Wiem ponadto, że uchwała stołecznych władz samorządowych jeszcze z 2003 r. mówi o tym, że od momentu śmierci do upamiętnienia musi minąć pięć lat. Warto też wziąć pod uwagę to, że znalezienie godnej, ciekawej koncepcji wymaga czasu. Pewną przeszkodą są również zbliżające się wybory prezydenckie.
Bo jeśli sprawa pomnika ofiar katastrofy smoleńskiej ma się nie wpisywać w kampanię wyborczą, to trzeba przyjąć zasadę, że realizacja zamysłu powinna nastąpić po wyborach prezydenckich, a nie przed nimi. Patronem projektu i gwarantem jego realizacji powinien być prezydent dysponujący nowym mandatem zaufania społecznego. Ponadto trzeba mieć świadomość, że sporo czasu zajmie decyzja lokalizacyjna i przeprowadzenie konkursu. Ważne jest jednak, aby ideę budowy pomnika podejmować z przekonaniem, że dzieło może i powinno być zrealizowane. Sądzę, że zaangażowanie prezydenta daje w tej sprawie nieomal gwarancję. Każdy, komu zależy na upamiętnieniu, a nie na kontestowaniu braku upamiętnienia, powinien to dostrzec.
Niezaprzeczalnym faktem jest, że coraz więcej osób chce oderwania tej sprawy od politycznych konfliktów. Podział według sympatii politycznych jest naturalny, ale ważne jest, by pamięć o ofiarach katastrofy nie dzieliła, lecz łączyła nas wszystkich.
—rozmawiali Bogusław Chrabota i Michał Szułdrzyński
