Fundusze zależne od praworządności

W propozycji Komisji Europejskiej (KE) Polska jest trzecim beneficjentem nowego funduszu odbudowy unijnego gospodarki po pandemii. Włochy i Hiszpania na pierwszych miejscach nie dziwią – to tam pandemia zebrała największe żniwo. Ale przecież Polska, nawet według prognoz KE, ma być krajem najmniej dotkniętym recesją. Skąd zatem takie duże pieniądze?

Różne instrumenty w naszym pakiecie mają różne klucze alokacji. Największy z nich, czyli Fundusz Odbudowy i Odporności, opiera się na następujących kryteriach: odwrócone PKB na mieszkańca (im mniejsze, tym więcej pieniędzy), bezrobocie i oczywiście liczba ludności. Hiszpania dostaje więcej niż Polska, bo co prawda jest bogatsza, ale ma też więcej ludności i znacznie wyższe bezrobocie. A duży udział Polski to głównie efekt relatywnie niższego PKB na mieszkańca. Trzeba jednak pamiętać, że najwięcej dostaną Włochy i Hiszpania. One jednak najbardziej są dotknięte pandemią w sensie zdrowotnym, a także i jej skutkami gospodarczymi.

Czy podtrzymujecie konieczność powiązania wypłaty funduszy z przestrzeganiem praworządności?

Tu nie ma nowości. Już raz zaproponowaliśmy, że dostęp do funduszy ma być uzależniony od praworządności. I trzymamy się tego.

A czym nowy fundusz odbudowy gospodarki różni się od klasycznej polityki spójności?

Podstawa prawna jest podobna. Ale są istotne różnice. W polityce spójności jest z góry opisane, na jakie cele pieniądze mogą być wydane. Są różne, bardzo szczegółowo zdefiniowane fundusze, przede wszystkim na inwestycje i na wyrównywanie różnic w rozwoju między regionami. W nowym funduszu jest silniejszy związek z reformami, które zaleca Komisja Europejska w semestrze europejskim. Ogólniej odnoszą się one do gospodarki i struktury społecznej. Nie mówimy tylko o inwestycjach, ale też reformach, wzmocnieniu odporności i konkurencyjności gospodarki.

Czy może pan podać przykład, jakie konkretnie projekty mogłyby być z finansowane z nowego funduszu?

Nie będziemy mówić państwom z góry, co mają robić. Ale celem jest sfinansowanie tego, co wymienione jako konieczne reformy w semestrze europejskim oraz wspomaganie zielonej transformacji i cyfryzacji. To państwo napisze plan, ale mogą to być np. projekty w odnawialne źródła energii, efektywność energetyczną, infrastrukturę przechowywania danych cyfrowych, poprawę zdolności cyfrowych, reformy promujące zatrudnienie, czy włączenie społeczne. W pierwszej fazie to też mogą być środki bezpośrednio służące walce z kryzysem zdrowotnym, jak wsparcie systemu opieki zdrowotnej.

Państwa powinny napisać swoje plany wydawania pieniędzy. Kiedy powinny je przesłać?

Mogą zdecydować między dwoma terminami. Albo w kwietniu, razem z narodowymi programami reform. Ale mogą też przyspieszyć i przesłać je w październiku roku poprzedniego, wtedy gdy państwa strefy euro przysyłają swoje plany budżetowe. Jak państwo chce użyć pieniędzy tak szybko jak się da, to sensownym jest przysłanie tych planów już w październiku, a nie czekanie na wiosnę. Spodziewam się, że wiele państw tak zrobi, szczególnie w tym roku. Żeby rozpocząć inwestycje tak szybko jak się da.