Festiwal Szekspirowski: Szekspir i bezwzględna władza

Dzisiejszy teatr jest tak samo globalny jak Facebook czy Instagram. Nie trzeba być dyrektorem Narodowego Starego w Krakowie, jeśli nie chce tego obecna władza, jak było to w przypadku Jana Klaty, by wypowiadać się na temat Polski.

Można zrobić „Miarkę za miarkę" w czeskiej Pradze, mając niemal stuprocentową pewność, że każdy intrygujący spektakl zostanie najpierw „polajkowany" przez specjalistów, a potem trafi do kraju na festiwal, co w przypadku zakończonego właśnie Festiwalu Szekspirowskiego w Gdańsku jest oczywistą oczywistością.

Polityczna hipokryzja

Mam wątpliwości, czy Czechów interesuje hipokryzja polityków związana z deklarowanym publicznie katolicyzmem lub innego typu religijnością. Trzeba jednak pamiętać, że premiera „Miarki za miarkę" przypadła u naszych południowych sąsiadów na czas wyborów prezydenckich.

Zmierzył się w nich naukowiec i liberalny inteligent Jiři Drahos oraz były komunistyczny aparatczyk Milosz Zeman, który nie ukrywa pociągu do alkoholu i Putina. Krytycznie oceniła to członkini zespołu Divadlo Pod Palmovkou, wychodząc w Gdańsku do braw w koszulce z napisem „Zeman dz...wką Putina".

Klata w Pradze mówił jednak zdecydowanie o problemach kumulujących się w Warszawie. Jego interpretacja ostatniej komedii Szekspira pokazuje wiedeńskiego księcia Vincentia (Jan Vlasak), który przekazuje władzę ortodoksowi Aniołowi (Jan Teply), a choć ogłasza, że wyprawia się do Polski, pozostaje w mieście za zasłoną mnisiego habitu, by śledzić Anioła i społeczeństwo w czasach religijnego szaleństwa.

Kanwę historii stanowi niezgodny z kościelnym kanonem pozamałżeński związek Klaudia i Julii. Anioł na podstawie niepraktykowanego przez lata prawa skazuje ich na śmierć, zaś wcześniej na karę pręgierza, która ma kształt krzyża. Klaudia może uratować siostra, tak się złożyło, że również zakonna – pobożna i piękna Izabela.

Po wiernym Wyspiańskiemu „Weselu" w Krakowie i „Wielkim Fryderyku" w Poznaniu, podążającym tropem powieści teatralnej Nowaczyńskiego, praski spektakl przypomina o Janie Klacie, didżeju, który wysyła dźwiękowego mema do Polski. Reżyser przygotował znakomity zestaw piosenek, remiksów, motywów muzyki współczesnej, a także filmowych, mówiących o upokorzeniu kobiet i dominacji mężczyzn. Soundtrack Klaty wciska w fotele. Słyszymy m.in. gregoriańską wersję „Losing My Religion" R.E.M. i „Angel" Massive Attack. Muzyka zdominowała spektakl, a dialogi praskich aktorów są mniej wymowne niż poruszająca choreografia Maćko Prusaka.

Elektryzujące są zwłaszcza sceny egzekucji Klaudia na fotelu elektrycznym w świetle pulsujących stroboskopów oraz modlitwy Izabeli, która pokazuje chorą ekstazę religijnych praktyk rodem z „Matki Joanny od Aniołów" Iwaszkiewicza. To majstersztyk pięknej i znakomitej Terezy Dockalovej, nagrodzonej w ostatnim sezonie prestiżową czeską nagrodą Thalia za rolę w „Domu lalki". Jednocześnie mamy paradę erotycznych upodobań mieszkańców „Wiednia", pośród których jest drag queen i obywatel z fallusem na wierzchu.

Jak się można było domyśleć, Anioł jest diabłem podszyty, a scena, w której ortodoksyjny moralista domaga się za uratowanie brata seksu z jego siostrą, zabije wiarę nawet u wyznawców ojca Rydzyka. Myliłby się jednak ten, kto by pomyślał, że książę Vincentio wraca po władzę na białym koniu jako niepokalany wybawiciel ojczyzny w opałach. Klata nie zrobił spektaklu o Donaldzie Tusku, który oddał rządy tylko po to, żeby partia Jarosława Kaczyńskiego skompromitowała się w czasach nieograniczonej władzy.

Finał przynosi mocny suspens. Po scenach, w których bohaterowie zabawiali się dmuchaną lalką, oglądamy sekwencję ze sztucznym penisem. Klata zrobił rzecz o politykach, dla których wykorzystywanie społeczeństwa jest równie atrakcyjne jak seks. Tymczasem to zwykły gwałt.

Sen z Botticellego

Na gdański festiwal Ewelina Marciniak przywiozła z Freiburga „Sen nocy letniej", którego niemiecki sukces sprawił, że dostała zaproszenie do jednego z najlepszych europejskich teatrów, Thalii w Hamburgu, kierowanej przez słynnego Luca Percevala.