Podatek nie tylko od spadku czy darowizny

Podatek od spadków i darowizn w powszechnej świadomości kojarzy się tylko z opodatkowaniem darowizn i spadków. Tymczasem może dotyczyć wielu innych zdarzeń. Warto nie tylko o tym wiedzieć, ale przede wszystkim znać zasady, jakimi rządzi się ten podatek. Taka podstawowa wiedza prędzej czy później może się bowiem przydać każdemu, co pozwoli uniknąć kosztownych błędów i kłopotów ze skarbówką.

Nie tylko dziedziczenie

Przede wszystkim zgodnie z ustawą o podatku od spadków i darowizn opodatkowaniu podlega nabycie własności rzeczy znajdujących się i praw wykonywanych na terytorium Polski. I chodzi o nabycia przez osoby fizyczne. Ustawa dotyczy jednak nie tylko dziedziczenia i darowizn. Podlegają jej też nabycia związane ze spadkobraniem oraz darowiznami, czyli zapis zwykły, dalszy zapis, zapis windykacyjny, polecenia testamentowe oraz polecenia darczyńcy.

Czytaj także: 

Kiedy nie trzeba płacić podatku od spadków i darowizn

Gdy nie masz na podatek, wnoś o raty

Duża darowizna może zwrócić uwagę fiskusa

Darowizna dużego domu nie musi oznaczać dużego podatku

Ponadto zakresem opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn objęte są:

– zasiedzenia;

– nieodpłatne zniesienie współwłasności;

– zachowki, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu;

– nieodpłatne: renty, użytkowania oraz służebności.

Warto zauważyć, że przepisy o nieodpłatnym zniesieniu współwłasności stosuje się odpowiednio do jeszcze dwóch przypadków. Po pierwsze do nieodpłatnego nabycia własności rzeczy wspólnej (wspólnego prawa majątkowego) albo jej części przez niektórych dotychczasowych współwłaścicieli na dalszą współwłasność, i po drugie do nieodpłatnego wyodrębnienia własności lokali na rzecz niektórych lub wszystkich współwłaścicieli.

Podatkowi od spadków i darowizn podlega również nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci oraz nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci.

Polacy coraz częściej decydują się na osiedlanie poza ojczyzną, więc nie są już rzadkością darowizny czy spadki z zagranicy. Ustawodawca zastrzegł, że nabycie własności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą podlega krajowej daninie, jeżeli w chwili otwarcia spadku lub zawarcia umowy darowizny nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu w Polsce.

W tym przypadku pewne wątpliwości mogą wynikać z różnic między polskim prawem spadkowym i kraju, z którego pochodzi spadek. W orzecznictwie coraz częściej akcentuje się jednak, że polski fiskus ma brać pod uwagę zagraniczne regulacje, bo te w praktyce mogą zadecydować o momencie nabycia spadku i w konsekwencji jego opodatkowaniu w Polsce. Kolejnym problemem jest to, że umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania co do zasady nie obejmują podatku spadkowego czy jego odpowiednika. A to oznacza, że w praktyce nabycie podlega podwójnemu opodatkowaniu – w Polsce i za granicą.

Są zwolnienia

Ustawodawca przewidział dość bogaty katalog zwolnień i wyłączeń z opodatkowania. Dla przykładu podatkowi w ogóle nie podlega nabycie w drodze dziedziczenia środków z pracowniczego programu emerytalnego. Z kolei wśród zwolnień dużą grupę stanowią te związane z potrzebami mieszkaniowymi. Największym przywilejem jest pełne zwolnienie z podatku dla najbliższej rodziny.

Co do zasady o tym, ile podatku trafi do fiskusa, decyduje to, w jakiej grupie podatkowej znajdują się osoby, między którymi przepływa majątek. Są to trzy podstawowe grupy podatkowe plus jedna tzw. zerowa grupa podatkowa, dla której ustawodawca zarezerwował nielimitowane zwolnienie (patrz ramka).

Obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy, np. obdarowanym czy spadkobiercy. Ustawa szczegółowo określa, kiedy on powstaje. Przykładowo przy nabyciu w drodze dziedziczenia będzie to chwila przyjęcia spadku. Przy darowiźnie z zachowaniem formy aktu notarialnego – chwila złożenia przez darczyńcę oświadczenia przed notariuszem, a w razie zawarcia umowy bez zachowania tej formy – chwila spełnienia przyrzeczonego świadczenia.

Dla kogo ile majątku

Co do zasady podstawę opodatkowania stanowi czysta wartość nabytych rzeczy i praw, tj. po potrąceniu długów i ciężarów, według stanu z dnia nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku.

Wysokość podatku ustala się według grupy, do której zaliczony jest nabywca, czyli jego osobistego stosunku do osoby, od której lub po której nabywa majątek.