Polska-Rosja: To Putin rozegra rocznice

1 września 2019 r., 27 stycznia 2020 r. i wreszcie 10 kwietnia 2020 r. – trzy symboliczne rocznice. Pierwsza (80. wybuchu drugiej wojny) podzieliła Warszawę i Moskwę. Inaczej może być z 75. rocznicą wyzwolenia Auschwitz i 10. katastrofy smoleńskiej.

„Oczywiste jest, że decyzja, aby zorganizować tę uroczystość w wąskim gronie, stanowi kolejny przejaw wypaczonego światopoglądu administracji polskiej, która ze względu na chwilowe priorytety polityczne systematycznie fałszuje kroniki Drugiej Wojny Światowej i okresu powojennego. Niech pozostanie to na sumieniu obecnych władz polskich" – napisał 20 marca w specjalnym oświadczeniu rosyjski MSZ o liście zaproszonych do Polski na obchody rocznicy 1 września.

Jednak obchody 75. rocznicy wyzwolenia niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady w Auschwitz-Birkenau mają już wyglądać zupełnie inaczej.

– Gdy idzie o 80. rocznicę wybuchu II wojny światowej, klucz do listy zaproszeń dla przywódców innych państw ma charakter współczesny, a nie historyczny. Jednak wspieramy ideę Muzeum Auschwitz-Birkenau, żeby zapytania dotyczące udziału obcych delegacji w obchodach 75. rocznicy wyzwolenia obozu odnosiły się do historycznej roli państw, które były związane z tym wydarzeniem, a więc oczywiście także do Rosji. Nie kierujemy się logiką Grzegorza Schetyny z 2015 r., który odmówił Rosji prawa do udziału w obchodach wyzwolenia Auschwitz i twierdził, że obóz wyzwolili Ukraińcy. Zgodnie z tradycją obchody organizuje jednak Muzeum i Pałac Prezydencki nie może sugerować, jaki powinien być charakter delegacji zagranicznych, w tym rosyjskiej. Pozostawiamy to organizatorom i gościom – mówi „Rzeczpospolitej" szef gabinetu prezydenta Krzysztof Szczerski.

Nie tylko historia

Polskie źródła tłumaczą, że różnica w charakterze obchodów bierze się z roli, jaką Moskwa odegrała w wydarzeniach, które mają być czczone. W 1939 r. Związek Radziecki nie tylko był agresorem, ale nawet współczesna Rosja nie chce tego przyznać. Co więcej, także dziś nie respektuje prawa międzynarodowego i zasad demokracji. W 1945 r. Kreml miał natomiast wydatny wkład w zwycięstwo nad hitlerowską Rzeszą.

Jednak nie tylko o historię tu chodzi. Udział Rosji w obchodach wyzwolenia Auschwitz, w szczególności gdyby do Polski przyjechał premier czy nawet prezydent Rosji, mógłby stworzyć zupełnie inną atmosferę dla uroczystości ku czci 10. rocznicy katastrofy samolotu Tu 154 M w Smoleńsku z prezydentem Lechem Kaczyńskim na pokładzie.

Na razie nie wiadomo, czy Moskwa zgodzi się, aby na miejsce tragedii pojechał prezydent Andrzej Duda i prezes PiS Jarosław Kaczyński. Moment będzie podwójnie symboliczny, bo przypadnie w najgorętszym etapie kampanii przed wyborami prezydenckimi.

Moskwa nie odsłania kart, zarówno gdy idzie o uroczystości w Auschwitz, jak i Smoleńsku. – Obecnie nie posiadamy oficjalnych informacji o tym, czy będą zapraszane na uroczystości w związku z 75. rocznicą wyzwolenia obozu zagłady Auschwitz-Birkenau w styczniu 2020 r. delegacje zagraniczne. Wobec tego nie istnieje teraz temat dla komentarzy o tym, czy przybędzie z tej okazji rosyjska delegacja i na jakim szczeblu – mówi „Rz" ambasador Federacji Rosyjskiej w Polsce Siergiej Andriejew. – Kwestia organizowania uroczystości w Smoleńsku w kwietniu 2020 r. w związku z dziesięcioleciem katastrofy samolotu prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej między polską a rosyjską stroną nie była omawiana. Nie mam żadnych komentarzy na ten temat – dodaje.

Zainteresowani rocznicą w Auschwitz

Na to, czy przedstawiciel Kremla weźmie udział 27 stycznia 2020 r. w obchodach 75. rocznicy wyzwolenia niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady, wpływ ma dyrekcja Muzeum Auschwitz. To ta placówka, wraz z Międzynarodową Radą Oświęcimską, tradycyjnie organizuje obchody. I to ona pyta ambasady kilkudziesięciu krajów, czy wybiera się ich delegacja. Nie tylko politycy mają być obecni.

– Zdecydowanie prym w czasie uroczystości będą wiedli byli więźniowie, w tej chwili szacuję, że od 120 do 150 osób. Przywódcy się zapewne pojawią, bo takie jest oczekiwanie społeczne w ich krajach, ale nie będą przemawiali – mówi „Rzeczpospolitej" Piotr Cywiński, dyrektor Muzeum Auschwitz.

– Nie będzie zaproszeń, tak jak nie było podczas 70. rocznicy. Ambasadorowie krajów zainteresowanych dostaną informację wraz z zapytaniem, czy ktoś przyjeżdża czy nie. Tylko informacja i zapytanie, nie ma to dyplomatycznej rangi zaproszenia – dodaje dyrektor.

Te kilkadziesiąt zainteresowanych krajów to, jak wyjaśnia Piotr Cywiński, państwa Unii Europejskiej oraz wszystkie inne, które uczestniczyły w funduszu na rzecz zachowania miejsc pamięci. Spoza UE są to – jak czytamy na stronie internetowej Muzeum (według zastosowanej tam kolejności) – USA, Szwajcaria, Izrael, Rosja, Australia, Kanada, Norwegia, Azerbejdżan, Nowa Zelandia, Turcja, Watykan, Gruzja, Monako, Argentyna, Liechtenstein.

Informacja dotrze też do ambasady Federacji Rosyjskiej. Na razie jednak nie ma żadnych konkretów w sprawie przyjazdu polityków z jakiegokolwiek kraju.

Przed poprzednią ważną rocznicą, 27 stycznia 2015 r., jak mówi Piotr Cywiński, kilka państw odpowiedziało z końcem lata poprzedniego roku, większość z początkiem grudnia, poważna grupa bardzo późno – dopiero w styczniu.

Tamtej rocznicy towarzyszyło napięcie między Zachodem i Rosją, związane z rosyjską agresją na Ukrainie. Władimir Putin nie przyjechał. Był na uroczystościach rocznicowych w Auschwitz w 2005 r.

Stan zamrożenia

Z naszych informacji wynika, że decyzja o tym, czy i kto będzie reprezentował Rosję w Auschwitz, zostanie podjęta na najwyższym szczeblu na Kremlu. Bo też może ona oznaczać przełom we wzajemnych stosunkach.

Na szczeblu głów państw polsko-rosyjskie kontakty zamarły niemal dziesięć lat temu, po tym, jak wizytę w naszym kraju złożył ówczesny prezydent Dmitrij Miedwiediew. Ale nawet na poziomie ministrów relacje między Warszawą i Moskwą prawie nie istnieją. W grudniu ub.r. do Polski przyleciał rosyjski minister ochrony środowiska, dwa lata wcześniej był szef resortu kultury.