Dziekan OIRP odmawia ślubowania – można złożyć skargę do sądu

Sprawa dotyczyła wpisu K.S. na listę radców prawnych. Rada Okręgowej Izby Radców Prawnych najpierw podjęła uchwałę w sprawie wpisu, ale następnie po otrzymaniu informacji o okolicznościach świadczących o braku rękojmi należytego wykonywania zawodu swoją uchwałę uchyliła. Chodziło o umorzone postępowanie dyscyplinarne wobec K.S. z czasu odbywania aplikacji.

Spór trafił do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, który uchylił niekorzystną dla K.S. uchwałę. Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych wniosło od wyroku skargą kasacyjną, która nie była jeszcze rozstrzygnięta.

K.S. uznała, iż w tej sytuacji jedyną obowiązującą uchwałą jest ta o wpisaniu jej na listę radców prawnych, i w związku z tym złożyła wniosek o wyznaczenie terminu ślubowania. Dziekan OIRP odmówił.

Prawniczka postanowiła zawalczyć o możliwość złożenia ślubowania przed sądem administracyjnym. W skardze na bezczynność dziekana OIRP wskazała, iż ślubowanie jest odbierane od oznaczonej osoby - jest to zatem czynność zindywidualizowana, o charakterze publicznoprawnym - dokonywana publicznie, wiążąca się z uzyskaniem statusu radcy prawnego - zawodu regulowanego przepisami prawa nie tylko samorządowego, lecz przede wszystkim publicznego, z którego wykonywaniem wiąże się szereg obowiązków względem państwa i społeczeństwa. K.S. wskazała, że czynność ta dotyczy uprawnienia wynikającego z przepisów prawa, zgodnie bowiem z art. 23 ustawy o radcach prawnych "prawo wykonywania zawodu radcy prawnego powstaje z chwilą dokonania wpisu na listę radców prawnych i złożenia ślubowania". Co więcej, jest niezbędną przesłanką powstania uprawnienia do wykonywania zawodu. Dziekan odbierający ślubowanie działa jako organ, zaś brak jego działania uniemożliwia wykonywanie zawodu osobie, która jest już wpisana na listę.

Wojewódzki Sąd Administracyjny odrzucił skargę na bezczynność dziekana OIRP, wskazując, że w ustawie o radcach prawnych brak jest podstawy prawnej do uznania, iż czynność odebrania ślubowania podlega kognicji sądów administracyjnych. Po drugie zaś wywiódł, że ustawa o radcach prawnych jednoznacznie stanowi, że dziekan izby nie jest organem samorządu, a zatem nie może pełnić funkcji organu administracji publicznej.

Inne stanowisko zajął Naczelny Sąd Administracyjny, którego zdaniem, wnioski wyciągnięte przez WSA były nieprawidłowe, bowiem w opisywanej sprawie brak podstaw do przyjęcia, że złożona skarga jest niedopuszczalna.

W uzasadnieniu wskazano, iż co prawda ustawa o radcach prawnych nie reguluje kwestii zaskarżenia czynności odebrania ślubowania lub ewentualnie bezczynności dziekana w tym przedmiocie, ale nie można z tego, w ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, wyciągnąć wniosku, że sąd administracyjny nie posiada kognicji w sprawie odebrania ślubowania.

Złożenie ślubowania jest bowiem niezbędnym warunkiem do uzyskania prawa do wykonywania zawodu radcy prawnego. Nie ulega zatem wątpliwości, zdaniem NSA, że odebranie ślubowania stanowi czynność z zakresu administracji publicznej dotycząca uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa, o której mowa w art. 3 § 2 pkt 4 prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (w skrócie p.p.s.a). Z powyższego zaś wynika, że na podstawie art. 3 § 2 pkt 8 p.p.s.a. dopuszczalna jest również skarga na bezczynność dziekana polegająca na nieodebraniu ślubowania.

- Przyjęcie odmiennego stanowiska czyniłoby iluzoryczną kontrolę sądów administracyjnych nad procedurą przyznawania przez samorząd radców prawnych uprawnienia do wykonywania zawodu. Tymczasem z samej ustawy o radcach prawnych wynika dążenie ustawodawcy do zapewnienia efektywnej kontroli sądowej w tym zakresie – wyjaśnił NSA.

Odnosząc się z kolei do stanowiska WSA, który stwierdził, iż dziekan rady okręgowej izby radców prawnych nie został wymieniony w ustawie o radcach prawnych jako organ samorządu, NSA stwierdził, że pozostaje to bez znaczenia dla rozpoznawanej sprawy.

Jak wyjaśniono, ustawa stanowi jednoznacznie, że dziekan jest podmiotem, który odbiera ślubowanie od radcy prawnego. Skoro zaś czynność odebrania ślubowania jest czynnością z zakresu administracji publicznej, to oznacza, że podmiot, który dokonuje tej czynności powinien zostać uznany w tym zakresie jako organ administracji publicznej. - Brak jest zatem przeszkód, aby występował on w tym charakterze w postępowaniu przed sądami administracyjnymi – wskazał NSA.