Wydziedziczenie dzieci nie przenosi się na wnuki. Sąd Najwyższy zdecydował

Nie można domniemywać, że jeśli zmarły w testamencie wydziedziczył dzieci, również ich dzieci mogą nic nie dostać po dziadku.

Publikacja: 23.03.2025 11:54

Wydziedziczenie dzieci nie przenosi się na wnuki. Sąd Najwyższy zdecydował

Foto: Adobe Stock

Marek Domagalski

Sąd Najwyższy musiał rozstrzygnąć, czy wobec jednoznacznej woli testatora ‎o wydziedziczeniu dzieci, pochodzących z jego pierwszego małżeństwa, wydziedziczone mogą być też wnuki. Dzieci z wcześniejszego związku uporczywie nie dopełniały obowiązków rodzinnych wobec spadkodawcy, więc do spadku zostało powołane jedynie dziecko z drugiego małżeństwa. W sprawie brało udział dziesięcioro uczestników, część reprezentowanych przez kuratora.

Czytaj więcej

Informacja o wydziedziczeniu musi znaleźć się w testamencie

Spadki i darowizny

Kogo i w jakich przypadkach można wydziedziczyć? Ten zapis jest kluczowy

Wydziedziczenie jest instytucją prawa spadkowego, w wyniku której spadkobierca zostaje pozbawiony korzyści wynikających z dziedziczenia, w tym prawa do zachowku. Kodeks cywilny wymaga jednak konkretnych zapisów w testamencie.

Wydziedziczenie dzieci a wnuki. Istotne zagadnienie prawne

W uzasadnieniu wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania skarżąca wskazała na występowanie w sprawie istotnego zagadnienia prawnego. Jednak Sąd Najwyższy nie podzielił jej zdania. Nie przyjął skargi do rozpoznania. Przedstawienie okoliczności uzasadniających rozpoznanie skargi kasacyjnej ze względu na występujące w sprawie istotne zagadnienie prawne polega na sformułowaniu tego zagadnienia i wskazaniu argumentów, które prowadzą do rozbieżnych ocen. Musi przy tym chodzić o zagadnienie nowe, dotychczas nierozpatrywane w judykaturze.

Tymczasem spadkodawca może pozbawić dzieci zachowku (to jest właśnie ich wydziedziczenie), jeżeli wbrew woli spadkodawcy, uporczywie nie dopełniają względem niego obowiązków rodzinnych. W sprawie o stwierdzenie nabycia spadku sytuacja jest jasna – dziedziczy spadkobierca powołany w testamencie. A wydziedziczenie, czyli pozbawianie zachowku, bada się ewentualnie w odrębnym postępowaniu o zachowek.

Czytaj więcej

Będą zmiany w przepisach dotyczących prawa spadkowego

Spadki i darowizny

Zagubiony lub utracony testament. SN: lepiej mieć kopię niż świadków

Kto dziedziczy w razie zgubienia pisemnego testamentu? Wyrok SN wskazuje, że warto utrwalić go np. w formie zdjęcia.

Testament negatywny: wydziedziczenie dzieci

Sąd Najwyższy odwołał się do uchwały z 1975 r., III CZP 14/75. Sąd wyjaśnił w niej, że kodeks cywilny nie wyklucza możliwości wyłączenia spadkobiercy ustawowego od dziedziczenia w postaci tzw. testamentu negatywnego znanego prawu poprzednio obowiązującemu. Wyłączenie od dziedziczenia tak jak i wydziedziczenia nie pozbawia takiego spadkobiercy prawa do zachowku (czyli najczęściej połowy wartości spadku, który by my przypadł, gdyby dziedziczył). Konkludując, kodeks cywilny dopuszcza w szerokim stopniu swobodę testowania, a przejawem tej wolności testowania jest możliwość sporządzenia testamentu negatywnego lub wydziedziczenia. Wydziedziczenie jest daleko idące w skutkach, bo nie tylko odsuwa wydziedziczone osoby od dziedziczenia, lecz pozbawia je również zachowku, wyrażającego się w możliwości dochodzenia stosownej wierzytelności pieniężnej. W konsekwencji SN utrzymał werdykt niższych instancji i nie rozciągnął wydziedziczenia na wnuki.

Czytaj więcej

Spadki i darowizny

Sąd Najwyższy: kilkuletniego dziecka nie można pozbawić zachowku

Nie można kilkuletniego dziecka pozbawić zachowku, a sprzedażą części majątku spadkodawcy za zaniżona cenę go zmniejszyć – orzekł Sąd Najwyższy.

Dodajmy także, że kilkuletniego dziecka nie można skutecznie wydziedziczyć. Tak orzekł w niedawanym orzeczeniu inny skład Sądu Najwyższego (sygn. I CSK 662/24). Od takiego dziecka nie można wymagać, aby opiekowało się schorowanym wstępnym.

Sygn. akt I CSK 2386/23

Opinia dla „Rzeczpospolitej”

Prof. Bogudar Kordasiewicz, radca prawny

Sporządzenie testamentu nie wymaga wiedzy tajemnej. Bywa jednak o wiele bardziej złożone, niż to się niekiedy sądzi. Wprawdzie testament należy wykładać w sposób najpełniej uwzględniający wolę spadkodawcy, nie wolno jednak domniemywać woli dokonania rozrządzeń w nim niezawartych. Testator (spadkodawca) musi zatem wiedzieć, jakie są różnice między sporządzeniem testamentu negatywnego (ustanowienie spadkobiercami testamentowymi spadkobierców ustawowych, z wyjątkiem spadkobiercy pomijanego) a wydziedziczeniem (odsunięcie od dziedziczenia czyli też pozbawienie zachowku osoby pomijanej). Jak pouczająco wynika z postanowienia SN, próba pośmiertnego wyinterpretowania z testamentu tego, czego w nim nie ma skazane są na niepowodzenie. Nie można domniemywać, że skoro spadkodawca pominął dzieci, to zapewne chciał wydziedziczyć i wnuki.

Sądy i Trybunały Sąd Najwyższy Prawo Cywilne Spadki Testamenty

Wydziedziczenie dzieci a wnuki. Istotne zagadnienie prawne

Pozostało jeszcze 88% artykułu

2 / 3

artykułów

Czytaj dalej. Subskrybuj

Studia wliczane są do emerytury. Co jednak ze szkołą średnią?

Praca, Emerytury i renty

Czy liceum i studia wliczają się do emerytury?

Zarówno okres szkoły średniej, jak i studiów bierze się pod uwagę przy obliczaniu wymiaru urlopu wypoczynkowego. Czy lata nauki są też wliczane do emerytury?

Materiał Promocyjny

Berlingo VAN od 69 900 zł netto

Postaw na profesjonalizm w każdym szczególe!

Spadek po osobie bezdzietnej, która nie posiadała małżonka, przypada rodzicom lub dalszym krewnym

Spadki i darowizny

Kto dziedziczy po bracie kawalerze lub niezamężnej siostrze?

Kwestię zasad otrzymania spadku reguluje dziedziczenie ustawowe lub zapisy testamentu zmarłego. Kto i w jakiej części może odziedziczyć spadek po bracie bezdzietnym kawalerze lub bezdzietnej, niezamężnej siostrze?

Podatki

PIT: 12 zamiast 32 proc. dla większej liczby osób? O to postulują sami skarbowcy

Trzeba podwyższyć próg zarobków obligujący do płacenia 32-proc. PIT. Takiego złagodzenia podatku domagają się pracownicy administracji skarbowej.

Przy sadzeniu drzew konieczne jest zachowanie odpowiedniej odległości od granicy działki

Nieruchomości

Jak blisko granicy działki sąsiada można sadzić drzewa? Oto co mówi prawo

Sadzenie drzew blisko granicy działki może być ryzykowne – nietrudno o to, by drzewo, które się rozrośnie, przeszkadzało sąsiadom. Warto więc zachować bezpieczną odległość od ogrodzenia.

Materiał Promocyjny

Warunki rozwoju OZE w samorządach i korzyści z tego płynące

Przesłanki i czynniki efektywnego wdrażania projektów OZE przez JST uwzględniające kwestie ekonomiczne, środowiskowe i społeczne.

Nieruchomości

Łatwiejsza legalizacja samowoli budowlanej? Jest pomysł zespołu Brzoski

Zespół deregulacyjny Rafała Brzoski proponuje usprawnienie procedur legalizacji samowoli budowlanej. Nie chodzi o wspieranie naruszania prawa, ale o bezpieczeństwo.

Materiał Promocyjny

Suzuki Moto Road Show już trwa. Znajdź termin w swoim mieście

W salonach dealerskich sieci Suzuki w całej Polsce ruszyły pokazy premierowych motocykli Suzuki DR-Z4S i DR-Z4SM. Nowe maszyny będzie można zobaczyć w miastach praktycznie w całej Polsce.

Administracja

Teresa Siudem: Umowy z urzędem pod kontrolą obywateli

Centralny Rejestr Umów ma wystartować 1 stycznia 2026 roku. Wciąż jednak nie wiadomo, jakie dokładnie informacje będą w nim udostępniane.

Administracja

Jawność finansów publicznych a prawo do prywatności

Zanim od 1 stycznia 2026 r. wystartuje Centralny Rejestr Umów, należy przeanalizować, które typy umów powinny zostać opublikowane – mówi Marek Chochowski, naczelnik wydziału w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich.

Zawody prawnicze

Zaprzeczenie ojcostwa po wyroku TK. Prawnicy zyskali nową okazję do zarobku?

Niedawny wyrok Trybunału Konstytucyjnego otwiera nowe możliwości zarobku dla pełnomocników. TK uznał, że zakaz wnoszenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa pełnoletniego dziecka jest niezgodny z ustawą zasadniczą.

Nieruchomości

Ważny wyrok Sądu Najwyższego w sprawie służebności przesyłu

Jak długo firma przesyłowa płaci właścicielowi gruntu za dostęp do swej sieci, nie można mówić, że zasiedziała służebność przesyłu. A więc nie może korzystać z gruntu innej osoby przy i pod siecią za damo. To sedno najnowszego wyroku Sądu Najwyższego.

Podatki

Donejty od widzów na YouTubie a podatek od darowizn. Jest wyrok sądu

To fiskus ma ocenić, czy wpłaty od youtube’owych patronów są darowizną. Nie może tego wymagać od youtubera.

W 2021 roku na mierzący ponad 20 metrów kopiec składały się tysiące ton ziemi

Prawo w Polsce

Kopiec pod Krakowem do rozbiórki, nie stanie na nim pomnik. NSA zdecydował

NSA nakazał rozbiórkę Kopca Macierz Polonii w Woli Więcławskiej pod Krakowem. To finał toczącej się od ponad dziesięciu lat sprawy z samowolą budowlaną w tle.

Sądy i trybunały

(Po)wolne sądy. Niesprawność polskiego sądownictwa to wina polityków

Wizja czekania latami na rozstrzygnięcie musi być przerażająca. Jeśli ludzie rozgniewają się z powodu niesprawnie działających sądów, nie będzie to gniew na sędziów – mówi Bartosz Pilitowski, prezes fundacji Court Watch Polska.