Aleksander Stępkowski: Konstytucja nie pozwala na lekceważenie kodeksu wyborczego

W wywiadzie, którego rzecznik praw obywatelskich prof. Marcin Wiącek udzielił portalowi Money.pl obok innych istotnych wątków prawnych poruszono problematykę kontrowersji wokół orzekania o ważności wyborów przez Izbę Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN. Obok chłodnych i wyważonych ocen prawniczych, do których przyzwyczaił nas prof. Wiącek, z pewnym niedowierzaniem dostrzegłem stwierdzenia, które muszą budzić konsternację. Oto jedno z nich:

„(...) w świetle konstytucji uchwała stwierdzająca ważność wyborów nie jest warunkiem dopuszczalności odebrania przysięgi przez Zgromadzenie Narodowe. We wcześniejszych latach zawsze było tak, że uchwała poprzedzała zaprzysiężenie, co wynika z terminów wskazanych w kodeksie wyborczym, ale konstytucja nie wprowadza takiego warunku”.

Czytaj więcej

Opinie Prawne

Kappes, Skrzydło: Neosędziowie SN mieliby orzekać o ważności wyborów? Naprawdę?

Cała koncepcja doprowadzenia do tego, by SN w niekonstytucyjnym składzie orzekał o ważności wybor...

Czy konstytucja uzależnia zaprzysiężenie prezydenta od wcześniejszej uchwały Sądu Najwyższego?

Wydaje się, że uważny czytelnik tych dwóch zdań, świadom kontekstu bieżącej walki politycznej, ma prawo powziąć przekonanie, że według prof. Wiącka w sprawach, w których konstytucja zawiera tylko ogólne dyspozycje, można nie stosować kodeksu wyborczego i – rzekomo – nie będzie to naruszało konstytucji. Tego ostatniego wniosku prof. Wiącek nie zwerbalizował wprost, jednak stanowi on nieubłaganą konsekwencję zaakceptowania tezy, że „w świetle konstytucji uchwała stwierdzająca ważność wyborów nie jest warunkiem dopuszczalności” zaprzysiężenia prezydenta-elekta – choć kodeks wyborczy tego wymaga.

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Małgorzata Manowska: O wyborach będzie orzekać Izba Kontroli, innej opcji nie ma

Propozycja wspólnego orzekania sędziów Sądu Najwyższego w sprawie wyborów wyszła od ministra Adam...

Tymczasem prof. Wiącek zapewnił opinię publiczną, że „konstytucja nie uzależnia zaprzysiężenia prezydenta od wcześniejszej uchwały Sądu Najwyższego”. Szkoda tylko, że nie wskazał przy tym żadnej innej ustawy, która określałaby tryb dokonania tego zaprzysiężenia bez podjęcia uprzednio uchwały o ważności wyboru. A przecież art. 7 konstytucji wymaga bezwzględnie, by marszałek przeprowadził tę procedurę na podstawie ustawy, jedyna zaś ustawa, która zawiera stosowne regulacje, to ów „niekonieczny” według Marcina Wiącka, kodeks wyborczy.

Można byłoby odnieść wrażenie, że wspomniana przez rzecznika praw obywatelskich, dotychczasowa praktyka konstytucyjna, która polegała na stosowaniu kodeksu wyborczego ukształtowała się tak jakoś mimochodem i bez związku z konstytucją.

Stwierdzenie ważności wyboru i zaprzysiężenie nowego prezydenta dokonuje się na podstawie kodeksu wyborczego

Szkopuł w tym, że art. 127 ust. 7 konstytucji oraz art. 7 konstytucji, wymagają, by stwierdzenie ważności wyboru i zaprzysiężenie nowego prezydenta dokonało się na podstawie ustawy, którą jest kodeks wyborczy. Ten zaś stanowi, że ma się ono odbyć w ostatnim dniu kadencji ustępującego prezydenta (art. 291 § 1 kodeksu wyborczego), co jednocześnie przesądza, że musi się odbyć po podjęciu uchwały w przedmiocie ważności wyboru prezydenta. Stosowanie obowiązujących przepisów regulujących problematykę wyboru i objęcia urzędu przez prezydenta nie jest zatem kwestią dobrej woli marszałka Sejmu lub innego organu, ale jest wymogiem wynikającym z konstytucji. Stosowanie konstytucji w tym zakresie, polega zatem na stosowaniu przepisów kodeksu wyborczego i innych ustaw.

Czytaj więcej

Opinie Prawne

Bosek, Żmij: O ważności wyborów powinien orzekać Sąd Najwyższy w pełnym składzie

Sąd Najwyższy powinien orzekać o ważności wyborów w pełnym składzie, a o skargach wyborczych i pr...

Dlatego trudne do zrozumienia jest zapewnienie prof. Wiącka, że „konstytucja nie wyklucza orzekania o ważności wyborów już po zaprzysiężeniu”. Otóż w obecnym stanie prawnym – art. 127 ust. 7 konstytucji właśnie wyklucza takie rozwiązanie. Być może nie wyklucza przyszłej zmiany unormowań kodeksu wyborczego w tym względzie, ale wyklucza pomijanie obowiązującej obecnie regulacji ustawowej.

Jej przestrzeganie jest ważne również ze względów, które powinny być szczególnie istotne dla rzecznika praw obywatelskich. To bowiem kodeks wyborczy umożliwia obywatelom skorzystanie z ich konstytucyjnego prawa do prowadzenia obywatelskiej kontroli wyborów przy pomocy protestów wyborczych (art. 129 ust. 2 konstytucji). Skorzystanie z tego prawa na mocy konstytucji jest możliwe jedynie przez stosowanie kodeksu wyborczego.