Kiedy terytorialna służba wojskowa uniemożliwia grzywnę za niestawiennictwo

Problem

Organ prowadzący postępowanie administracyjnej wezwał w charakterze świadka żołnierza w czynnej służbie wojskowej. Czy istnieją przepisy umożliwiające ukaranie żołnierza grzywną za niezastosowanie się do takiego wezwania?

Co mówią przepisy

W art. 88 § 1 kodeksu postępowania administracyjnego (dalej k.p.a.) przewidziano, że osoba obowiązana do osobistego stawienia się (art. 51 k.p.a.), która - mimo prawidłowego wezwania - nie stawiła się bez uzasadnionej przyczyny jako świadek lub biegły albo bezzasadnie odmówiła złożenia zeznania, wydania opinii, okazania przedmiotu oględzin albo udziału w innej czynności urzędowej, może być ukarana przez organ przeprowadzający dowód grzywną do 50 zł, a w razie ponownego niezastosowania się do wezwania – grzywną do 200 zł. Na postanowienie o ukaraniu grzywną służy zażalenie. W art. 88a k.p.a., w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2017 r., zastrzeżono jednak, że w razie uchybienia przez żołnierza w czynnej służbie wojskowej, z wyjątkiem terytorialnej służby wojskowej pełnionej dyspozycyjnie, wskazanym wyżej obowiązkom organ przeprowadzający dowód, zamiast wymierzyć żołnierzowi karę grzywny, występuje do dowódcy jednostki wojskowej, w której ten żołnierz pełni służbę, z wnioskiem o pociągnięcie go do odpowiedzialności dyscyplinarnej.

Zgodnie z art. 98m ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej, dodanym od 1 stycznia 2017 r., terytorialna służba wojskowa jest pełniona rotacyjnie lub dyspozycyjnie. Rotacyjnie pełni się ją w jednostce wojskowej, co najmniej raz w miesiącu przez okres 2 dni w czasie wolnym od pracy. Natomiast dyspozycyjnie terytorialna służba jest pełniona poza jednostką. Żołnierz pozostaje wówczas w gotowości do stawienia się do służby pełnionej rotacyjnie.

podstawa prawna: art. 51-55, art. 88-88a ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 23 ze zm.)

podstawa prawna: art. 1–2 ustawy z 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2016 r. poz. 2138),

podstawa prawna: art. 17 ust. 2 pkt 1, art. 24, art. 33 ustawy z 9 października 2009 r. o dyscyplinie wojskowej (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 772 ze zm.).

Prawnik wyjaśnia

Anna Puszkarska, radca prawny

W toku postępowania administracyjnego można ukarać grzywną za niestawiennictwo tylko takiego żołnierza w czynnej służbie, który pełni terytorialną służbę wojskową dyspozycyjnie. W przypadku innych żołnierzy w czynnej służbie, w tym pełniących terytorialną służbę rotacyjnie (czyli aktywnie), dopuszczalne jest tylko wystąpienie (w formie postanowienia) do dowódcy jednostki wojskowej z wnioskiem o pociągnięcie żołnierza do odpowiedzialności dyscyplinarnej.

Nowa forma czynnej służby wojskowej

Ustawą z 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie 1 stycznia 2017 r., wprowadzono nowy rodzaj Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej – Wojska Obrony Terytorialnej, kierowane przez dowódcę tych wojsk. Do zadań Wojsk Obrony Terytorialnej należy m.in. udział w zwalczaniu klęsk żywiołowych i likwidacji ich skutków, ochronie mienia, akcjach poszukiwawczych, ratowaniu lub ochronie zdrowia i życia ludzkiego, a także udział w realizacji zadań z zakresu zarządzania kryzysowego.

Wojskowa służba terytorialna jest nowym rodzajem czynnej służby wojskowej. Żołnierzami w czynnej służbie wojskowej są więc, po tych zmianach, osoby, które odbywają lub pełnią: zasadniczą służbę wojskową, przeszkolenie wojskowe, terytorialną służbę wojskową, ćwiczenia wojskowe, służbę przygotowawczą, okresową służbę wojskową bądź służbę wojskową w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny.

Terytorialną służbę wojskową mogą pełnić, na ich wniosek lub za ich zgodą, osoby posiadające uregulowany stosunek do służby wojskowej, a także inne osoby niepodlegające obowiązkowi odbycia zasadniczej służby wojskowej lub przeszkolenia wojskowego, a w razie wprowadzenia obowiązku odbycia zasadniczej służby wojskowej lub przeszkolenia wojskowego - także osoby podlegające temu obowiązkowi. Terytorialna służba może być pełniona również przez osoby posiadające kategorię zdrowia D, co pozwala na rekrutowanie do niej osób posiadających specjalistyczną wiedzę, którzy nie mają kategorii zdrowia A.