Prof. Strzembosz mówi, co zrobić z KRS, neo-sędziami i dublerami w TK

Wywiad, jakiego prof. Strzembosz udzielił Mariuszowi Jałoszewskiemu, to kolejna rozmowa OKO.press o pomysłach  naprawy sądownictwa po 8 latach rządów PiS i  ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry. Zdaniem byłego prezesa SN, naprawę trzeba zacząć od Trybunału Konstytucyjnego i Krajowej Rady Sądownictwa, gdyż  w TK zasiadają  sędziowie dublerzy, a  KRS jest "niezgodna z konstytucją i produkuje sędziów, do których kwalifikacji można mieć zastrzeżenia."

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Prof. Marek Safjan: Naprawa sądów musi być szybka, nie może być niepewności

KRS w obecnym kształcie powinna w poczuciu odpowiedzialności za państwo zaprzestać działalności. To samo dotyczy TK. Nominacje sędziowskie z ostatnich lat trzeba zweryfikować. Musi stać się to szybko, z udziałem środowisk sędziowskich. Nie może być stanu niepewności i wahania - powiedział prof. Marek Safjan, sędzia TSUE, w wywiadzie dla OKO.press.

Dyscyplinarkami w neo-KRS

- W części dotyczącej 15 członków - sędziów KRS powinna być zlikwidowana ustawą. Nowa ustawa powinna nie tylko przywrócić stan prawny zgodny z konstytucją, ale też poszerzyć reprezentatywność sędziów sądów powszechnych w Radzie. Równocześnie powinien być zwiększony udział społeczeństwa w procesie nominowania sędziów, poprzez powołanie przy KRS społecznej rady konsultacyjnej  - powiedział prof. Strzembosz i wskazał, że to właśnie przewiduje projekt ustawy przygotowany przez "Iustitię".

W jego ocenie, choć trzeba się liczyć z wetem prezydenta, to w inny sposób nie da się zmienić obecnego stanu, podobnie jak sposobu weryfikacji neo-sędziów.

- Może prezydent na pewne zmiany się zgodzi. A jak nie, to cóż, trzeba będzie to w inny sposób uregulować - powiedział prawnik -  powiedział prof. Strzembosz.

Jego zdaniem, sędzia, który obejmuje stanowisko w nielegalnym organie, narusza zasady obowiązujące sędziego.

- I może trzeba wszcząć wobec nich postępowanie dyscyplinarne. Tak jak wobec rzeczników dyscyplinarnych powołanych przez ministra sprawiedliwości - wskazał sędzia. - Nadużywali oni prawa i działali niezgodnie z ustawodawstwem. Oczyszczenie wymiaru sprawiedliwości nawet z kilkudziesięciu sędziów, którzy naruszyli dobre obyczaje i prawo, zmieni atmosferę. Może opamiętają się ci, co wiernie służyli PiS - dodał.

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Igor Tuleya: Nie mam dobrej opinii o sędziach biernych w "walce o praworządność"

Mogę spokojnie spojrzeć w lustro, a nie każdemu sędziemu jest to dane. Moim miejscem jest sala rozpraw – mówi „Rzeczpospolitej” sędzia Igor Tuleya z Sądu Okręgowego w Warszawie.

Wyroki dublerów do oceny

Prof. Strzembosz stwierdził, że wart rozważenia jest pogląd prof. Marka Safjana, że sędziów z neo-KRS można odwołać uchwałą Sejmu. Według niego, taką samą uchwałą można odwołać dublerów z TK, bo zostali powołani uchwałą parlamentu sprzecznie z prawem i nie mają ochrony związanej z kadencją. 

Ale co zrobić z wyrokami wydanymi z ich udziałem? Prof. Strzembosz przyznał, że to poważna kwestia.

- Sąd z udziałem dublerów był nieprawidłowo obsadzony. Więc wyrok wydany z ich udziałem nie jest wyrokiem. Nie jest ważny. ETPCz orzekł, że wyroki w składzie z dublerami nie są wiążące prawnie. Ale być może trzeba będzie stanąć na stanowisku, że skoro żaden organ nie może takich wyroków usunąć, w tym sam TK, to będzie musiał zrobić to parlament - uważa były prezes SN. - Trzeba mieć też na uwadze prawo obywatela do pewności wymiaru sprawiedliwości. Tam, gdzie te wyroki dotyczyły ludzkich spraw, należałoby pomyśleć, czy one nie powinny funkcjonować w przestrzeni prawnej. Bo rozstrzygają ludzkie problemy - dodał.

Weryfikacja albo nowe konkursy

Zapytany, co zrobić z ponad 2500 neo-sędziów, czyli z osobami powołanymi przez prezydenta na podstawie rekomendacji  neo-KRS,  prof. Strzembosz odpowiedział:

- Jeśli można to uregulować ustawą, to trzeba by przyjąć, że neo-sędziowie powinni złożyć odpowiednie wnioski do legalnej KRS, by wypowiedziała się o ich statusie. Znaczenie będą miały stanowiska Zgromadzeń Sędziów, które oceniałyby neo-sędziów. KRS zdecydowałby, czy dalej będą pełnić dotychczas zajmowaną funkcję, czy powinni wrócić na poprzednio zajmowane miejsce. Jeśli ktoś wcześniej nie był sędzią, to wraca do poprzedniego zawodu - uważa sędzia.

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Małgorzata Manowska, I prezes SN: Nie poddam się żadnej weryfikacji

- Ja, Małgorzata Manowska, "neosędzia" z trzydziestoletnim stażem, po przejściu przez wszystkie możliwe instancje sądownictwa powszechnego, oświadczam, że żadnej weryfikacji się nie poddam - powiedziała I prezes Sądu Najwyższego w wywiadzie dla "Wirtualnej Polski".

Jak powiedział, możliwe jest, że wszyscy powinni stanąć do nowych konkursów, ale musiałyby odbyć się one szybko, by nie zachwiać stabilnością sądów.

- Nowy minister sprawiedliwości powinien na ten czas dać delegację sędziom, którzy na to zasługują, do sądów wyższych instancji. Tam mogliby czekać na awans - wskazał.

Tacy jak prezes Nawacki

Prof. Strzembosz nie widzi przeszkód, by nowy minister sprawiedliwości powołał nowych rzeczników dyscyplinarnych, którzy wszczynaliby postępowania dyscyplinarne wobec osób, które byłe usłużne wobec władzy.

- Można ich zawieszać i obniżać im wynagrodzenia. Dotyczy to również rozliczenia uczestników afery hejterskiej. Wobec nich powinny być co najmniej dyscyplinarki, z ewentualnym wydaleniem z zawodu - twierdzi Adam Strzembosz.

Jego zdaniem, tak samo powinni być potraktowani  neo-sędziowie w Sądzie Najwyższym.

- A jeśli nie będzie możliwości ustawy, to trzeba zbadać, czy można odsunąć ich od orzekania - wskazał były prezes SN.

Powiedział też, jak postąpić z prezesami sądów powołanymi przez ministra Ziobrę, którym kadencja jeszcze nie upłynęła. 

- Pewnie część z nich zajęła stanowiska prezesów mimo braku upływu kadencji ich poprzedników. To naruszenie zasad etycznych. Można wszczynać postępowania dyscyplinarne. Dotyczy to np. prezesa Macieja Nawackiego z Olsztyna. Minister sprawiedliwości może inicjować takie postępowania. Może też pod pewnymi warunkami odwołać nowych prezesów w trakcie kadencji - uważa prof. Adam Strzembosz.