Wiącek do Sienkiewicza: niedopuszczalny mechanizm zmian w TVP, PR i PAP

Wystąpienie Rzecznika Praw Obywatelskich ma związek z działaniami podjętymi wobec organów spółek Skarbu Państwa „Telewizja Polska — Spółka Akcyjna" i „Polskie Radio — Spółka Akcyjna".  Przypomnijmy, że w środę zostały one postawione w stan likwidacji decyzją ministra kultury. Wcześniej,  19 grudnia, Bartłomiej Sienkiewicz jako minister kultury i dziedzictwa narodowego tj. organ wykonujący uprawnienia właścicielskie Skarbu Państwa, odwołał dotychczasowych prezesów zarządów TVP S.A., PR S.A. i PAP S.A. oraz rady nadzorcze powołując się na przepisy Kodeksu handlowego. Powołał nowe rady nadzorcze, które powołały nowe zarządy. Nadal trwa procedura wpisywania ich do KRS.

Marcin Wiącek podkreśla, że sytuacja w publicznej radiofonii i telewizji wymaga zmian mających na celu doprowadzenie do stanu, w którym media publiczne będą właściwie realizowały swoją misję w sposób wskazany w art. 21 ustawy o radiofonii i telewizji. Zwrócił się do ministra Sienkiewicza o przyjęcie jego stanowiska w tej sprawie 

- Na gruncie Konstytucji niedopuszczalny jest mechanizm zakładający powoływanie członków zarządów i rad nadzorczych spółek rtv bezpośrednio przez rząd czy członków rządu. Nie ma przy tym znaczenia czy ma to podstawę w przepisach prawa spółek handlowych — twierdzi Rzecznik.

Czytaj więcej

Opinie Prawne

Tomasz Pietryga: Albo nowa ustawa medialna, albo długa wojna

Konflikt zmierza w kierunku scenariusza z Trybunałem Konstytucyjnym. Zakończyć można go tylko nową ustawą regulującą ustrój mediów publicznych, uchwaloną w drodze porozumienia politycznego.

Wyrok TK trzeba wykonać

RPO przypomina, że w 2016 r. jego poprzednik Adam Bodnar wystąpił do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie niekonstytucyjności tzw. małej ustawy medialnej z 30 grudnia 2015 r. Jednym z zarzutów było przyznanie tą ustawą wyłącznej kompetencji do powoływania zarządów i rad nadzorczych spółek publicznej radiofonii i telewizji członkowi rządu (Ministrowi Skarbu Państwa) i pominięcie w tej procedurze Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji.

13 grudnia 2016 r. TK wydał wyrok (sygn. akt K 13/16) stwierdzający niekonstytucyjność kilku przepisów zaskarżonej ustawy nowelizującej, uwzględniający część zarzutów wniosku RPO i połączonym z nim do wspólnego rozpoznania wniosku grupy posłów. W wyroku określono konstytucyjne ramy, w jakich powinna działać publiczna radiofonia i telewizja.

Od 2017 r. Rzecznik wielokrotnie apelował do ustawodawcy o wykonanie tego wyroku, ostatnio 7 kwietnia 2023 r. Jednak żaden pisowski rząd nie odpowiedział na te apele.

Zanim zapadł wyrok TK, weszła w życie ustawa z 2 czerwca 2016 r. o Radzie Mediów Narodowych. Znowelizowała ona niektóre przepisy ustawy o radiofonii i telewizji, w tym przepisy, które wcześniej były zmienione zaskarżoną do TK ustawą z  30 grudnia 2015 r. Chodzi przede wszystkim o przepisy wskazujące na zasady powoływania członków zarządów i rad nadzorczych. Zmiana polegała na odebraniu kompetencji nominacyjnych ministrowi i przekazaniu ich Radzie Mediów Narodowych.

Ustawa o RMN i zmiany wprowadzone nią do ustawy o radiofonii i telewizji nie zostały zaskarżone odrębnym wnioskiem do TK. Przepisy ustawy o RMN, jak również wynikające z tej ustawy zmiany w ustawie o radiofonii i telewizji, więc według RPO mają w dalszym ciągu moc obowiązującą.

"Trzeba podkreślić, że skutkiem wyroku TK nie była utrata mocy obowiązującej ww. przepisów ustawy o radiofonii i telewizji. Wynika to z faktu, że przepisy nowelizujące ww. przepisy ustawy o radiofonii i telewizji nie zostały uznane za niekonstytucyjne w całości, lecz wyłącznie w pewnym zakresie (tj. w zakresie, w jakim wyłączają udział KRRiT w procedurze powoływania i odwoływania członków organów spółek publicznej radiofonii i telewizji). Był to wyrok o tzw. pominięciu prawodawczym, który nie powoduje uchylenia przepisów, a jego wykonanie wymaga interwencji ustawodawcy. W konsekwencji przepisy ustawy o radiofonii i telewizji, o których mowa, w brzmieniu ustalonym ustawą o RMN, w dalszym ciągu stanowią element systemu prawa." - pisze RPO zaznaczając, że brak wykonania wyroku przez ustawodawcę nie zwalnia organów władzy publicznej z powinności uwzględniania jego treści w swojej działalności.

Czytaj więcej

Plus Minus

Józef Orzeł: Platforma jest równie dyktatorska jak PiS

Prawo i Sprawiedliwość mimo swojej retoryki jest mniej rewolucyjne w działaniach niż PO. Ten zapał rewolucyjny odbije się na Platformie, bo już doszła do punktu, w którym, żeby zrobić następny krok, musi przekroczyć prawo - mówi Józef Orzeł, polityk i ekonomista.

KRRiT musi brać udział w powołaniu i odwołaniu zarządów

Według Rzecznika, wyrok  K 13/16  z chwilą jego ogłoszenia doprowadził do obalenia domniemania konstytucyjności normy prawnej o treści dopuszczającej powoływanie i odwoływanie zarządów i rad nadzorczych spółek publicznej radiofonii i telewizji bez udziału KRRiT. Dlatego też legitymacja zarządów i rad nadzorczych powoływanych po ogłoszeniu wyroku TK przez Radę Mediów Narodowych opierała się na niekonstytucyjnej normie prawnej - z tego powodu, że w procedurze powołania nie uczestniczyła KRRiT.

TK stwierdził, że jego wyrok wymaga interwencji ustawodawcy. Niemniej jednak do czasu tej interwencji organy władzy publicznej mają obowiązek postępować w taki sposób, aby w ramach przysługujących im kompetencji zrealizować wyrok TK w maksymalnym możliwym stopniu, uwzględniając okoliczność, że przepisy regulujące zasady powoływania organów spółek publicznej radiofonii i telewizji są pozbawione domniemania konstytucyjności.

"Na gruncie Konstytucji niedopuszczalny jest mechanizm zakładający powoływanie członków zarządów i rad nadzorczych spółek publicznej radiofonii i telewizji bezpośrednio przez rząd czy członków rządu. TK w swym wyroku zdawał sobie sprawę z tego, że w świetle ogólnych zasad prawa spółek handlowych to członek rządu wykonuje funkcje walnego zgromadzenia. Mimo to stwierdził: „Jeżeli ustawodawca decyduje się na przyjęcie modelu, w którym jednostki publicznej radiofonii i telewizji działają wyłącznie w formie jednoosobowej spółki akcyjnej Skarbu Państwa [...], to powinien jednocześnie przewidzieć odpowiednie kompetencje KRRiT umożliwiające kontrolę sposobu funkcjonowania takich podmiotów w tej sferze, jaka dotyczy zadań powierzonych KRRiT w art. 213 ust. 1 Konstytucji" - wyjaśnia RPO.

Zdaniem Rzecznika, z wyroku TK płynie wniosek, że jeśli ustawodawca zdecydował się na zasadę, zgodnie z którą publiczna radiofonia i telewizja działają w formie spółek Skarbu Państwa, to nie oznacza to, że działania te mogą być podporządkowane wszystkim regułom prawa spółek handlowych. 

Czytaj więcej

Opinie Prawne

Gwiazdowski: Prezes TVP w KRS, czyli o Strażniku Konstytucji i Telewizji Publicznej

Zdolność obcowania z duchami dana jest tylko wybranym. A ci wiedzą, że konstytucja jest decyzją polityczną.

"Stosowanie reguł prawa spółek handlowych nie może prowadzić do tego, że legitymacja organów spółek publicznej radiofonii i telewizji opiera się na bezpośredniej decyzji organu władzy wykonawczej.„ - wskazuje RPO. - ”Procedura powoływania członków organów tych spółek powinna gwarantować niezależność od władzy wykonawczej i stosowny udział KRRiT jako organu stojącego na straży interesu publicznego w radiofonii i telewizji. Z wyroku K 13/16 wynika, że czynności podejmowane zgodnie z Kodeksem spółek handlowych nie powinny równocześnie wywoływać skutków niedających się pogodzić ze standardami konstytucyjnymi."