NIK bije na alarm, a DPS-y mają dylemat: dbać o przepisy czy o bezpieczeństwo

W połowie grudnia Najwyższa Izba Kontroli ujawniła, że sytuacja w DPS-ach dla osób z niepełnosprawnościami intelektualnymi i przewlekle psychicznie chorych jest alarmująca: prawa pensjonariuszy (m.in. do nietykalności osobistej, wolności, ochrony zdrowia, bezpieczeństwa czy intymności) mają być nieprzestrzegane, brakuje pieniędzy, a w niektórych miejscach – obsady pielęgniarskiej na każdym dyżurze.

Wyniki kontroli NIK w domach pomocy społecznej: izolacja i antykoncepcja bez zgody sądu 

Bez uzasadnienia stosowano przymus bezpośredni, przy czym zgodnie z przepisami można sięgnąć po takie rozwiązanie, kiedy np. zachowanie podopiecznego zagraża zdrowiu lub życiu jego lub innych osób, ale na polecenie i pod nadzorem psychiatry. W zbadanych przypadkach lekarza o tym nie informowano, zaś stosowana izolacja trwała kilkanaście godzin (podczas gdy maksymalny dopuszczalny czas poza szpitalem to osiem godzin). Dochodziło też do nieprawidłowości w podawaniu leków, a u ubezwłasnowolnionych pacjentek z kilku placówek stosowano antykoncepcję bez zgody sądu.

Problemem są też depozyty, które zostają po zmarłych mieszkańcach – na kontach DPS-ów ma zalegać w sumie ponad 4,6 mln zł, które nie trafiły do spadkobierców ani nie zostały przekazane na rzecz Skarbu Państwa.

Czytaj więcej

Prawo w Polsce

Kto płaci za pobyt w DPS? Duże zmiany w kluczowym kryterium w 2025 roku

Za pobyt w domu pomocy społecznej (DPS) trzeba wnieść opłatę. O tym, kto musi to zrobić, decyduje ustawa o pomocy społecznej. Mieszkańcy domu mogą też w pewnych sytuacjach starać się o częściowe lub zupełne zwolnienie z opłat.

Przedstawicielka dyrektorów DPS-ów: niedługo nie będzie komu pracować 

Sylwia Kamińska-Tereszkiewicz z Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Dyrektorów Samorządowych DPS potwierdza, że wiele problemów wynika m.in. z braku wykwalifikowanego personelu – nie tylko medycznego. A zatrudnienie jest coraz większym wyzwaniem, bo – jak uważa – większość osób woli pracować w szpitalach.

– Najlepiej świadczy o tym fakt, iż nastąpiły masowe odejścia pracowników DPS-ów do instytucji finansowanych przez NFZ. To doprowadzi do sytuacji, w której w niedługim czasie nie będzie kadr – wskazuje przedstawicielka organizacji. – Dzisiaj zatrudnieni pracują za najniższą pensję, wykonując tak trudną i często niebezpieczną pracę. Znaczna część personelu opiekuńczego to kobiety, które fizycznie nie są w stanie powstrzymać np. ataku agresywnego pacjenta ze schizofrenią – alarmuje.

Przymus bezpośredni przy ataku agresji pensjonariusza DPS: przepisy czy bezpieczeństwo? 

Odnosząc się do argumentu o stosowaniu przymusu bezpośredniego, ekspertka przypomina, że dzisiaj do placówek przyjmowane są osoby, którymi nie może opiekować się rodzina ani otoczenie. – To często bardzo trudne przypadki. Zdarza się, że policja z miejsca zabezpieczenia przywozi nam mężczyznę w kajdankach, rozkuwa go i mamy sobie z nim radzić. Wtedy mamy wybór: albo zastosować przymus bezpośredni, albo nie robić nic i wezwać służby, licząc na to, że przyjadą, zanim będzie za późno – wyjaśnia Sylwia Kamińska-Tereszkiewicz.

Przyznaje, że poruszony w raporcie NIK problem związany ze stosowaniem – a raczej niestosowaniem – przez pacjentów środków antykoncepcyjnych jest poważny. – Zdarza się, że sądy nie wydają zgody, aby przyjmowali oni takie środki, a decyzji sądu personel podważać nie może. To sytuacja bez wyjścia, bo podopieczni bardzo często mają przygodne zbliżenia bez świadomości konsekwencji – uważa.

Czytaj więcej

Praca, Emerytury i renty

Trwają konsultacje ws. bonu senioralnego. Trafi do rodzin osób powyżej 75. r.ż.

Bon senioralny ma pomóc aktywnym zawodowo rodzinom osób powyżej 75. roku życia w zapewnieniu im właściwej opieki. W całym kraju trwają konsultacje publiczne w sprawie projektu wprowadzającej go ustawy.

Samorządy na granicy wydolności, sytuacja się pogarsza 

Wyniki kontroli NIK nie dziwią też innych ekspertów. – To, że sytuacja w DPS-ach jest zła i wciąż się pogarsza, wiadomo nie od dzisiaj – ocenia radca prawny Edyta Konopczyńska. Również jej zdaniem przyczyną problemów jest niedofinansowanie usług społecznych i brak personelu. A o tym dyrektorzy placówek alarmują nie od dzisiaj.

– Dotyczy to szczególnie tych DPS-ów, do których większość pacjentów została skierowana przed zmianą przepisów ustawy o pomocy społecznej w 2004 r., czyli na innych niż dziś zasadach finansowania – unaocznia mec. Konopczyńska. I podkreśla, że samorządy, na których w większości spoczywa ciężar utrzymania tych placówek, sobie z tym nie radzą, zaś wiele DPS-ów jest w katastrofalnej sytuacji finansowej.