Jeszcze raz o in vitro, czyli kostarykańska nauczka

Pisząc niedawno o in vitro, wskazałem, że pierwszą ustawę regulującą to zagadnienie uchwalono już prawie 30 lat temu w australijskiej Victorii. Lata minęły i nowe informacje dotarły na temat prawnej regulacji in vitro, tym razem z Kostaryki. Był to do niedawna jedyny kraj obu Ameryk, w którym udało się powstrzymać legalizację in vitro...

W krajach Ameryki Południowej oraz Środkowej stosowanie prokreacji medycznie wspomaganej nie jest nieznane, skoro działa tam Red Latinoamericana de Reproducción Asistida.

1

Pierwsze „bebe" poczęte metodą in vitro urodziło się w Argentynie w 1984r. Szacuje się, że w dwudziestoleciu 1990-2010 w całej Ameryce łacińskiej urodziło się 150 000 takich dzieci.

Kontynentalnym aktem prawnym o dużym znaczeniu jest Pakt z San Jose – Amerykańska Konwencja Praw Człowieka, która w art. 4 deklaruje prawo do życia od momentu poczęcia (koncepcjonizm). W ślad za tym w doktrynie dominuje pogląd, że embrion ludzki, także poczęty in vitro ma osobowość prawną. Ochronę życia od poczęcia deklarują konstytucje Chile, Ekwadoru, Kostaryki, Peru  i Wenezueli.

2

Wyjątkiem i to nie tylko wśród krajów latynoamerykańskich ale na skalę światową była Kostaryka

3

, gdzie w 1995 roku dopuszczono stosowanie niektórych technologii prokreacji medycznie wspomaganej przez pary małżeńskie. Zakres tego stosowania był bardzo wąski, z wyłączeniem tworzenia wielu  zarodków, ich mrożenia i dawstwa.

4

W 2000 roku przepisy dekretu wykonawczego zostały uznane za niezgodne z konstytucją, gwarantującą ochronę życia od momentu poczęcia. W wyroku Izby Konstytucyjnej kostarykańskiego Najwyższego Trybunału Sprawiedliwości wskazano, że stosowanie technologii zapłodnienia in vitro stwarza samo w sobie niebezpieczeństwo śmierci życia poczętego. Technologia ta, w takiej formie jak ją stosowano naruszała prawo do życia.

5

Od 2000r. stosowanie prokreacji medycznie wspomaganej było w Kostaryce zakazane. Zakaz ten naraził wiele małżeństw na niemożność posiadania dzieci. Wiele z tych rodzin „rozleciało się"  z powodu niepłodności jednego z małżonków. Ale wiele z tych rodzin nie dało za wygraną. W lipcu 2011r. poparcia udzieliła im Amerykańska Komisja Praw Człowieka. Do Amerykańskiego Trybunału Praw Człowieka wniesiono skargę o zniesienie tego zakazu. Finał sprawy „Artavia Murillo y. ot. v. Costa Rica" ("Fecundación In Vitro") miał miejsce w grudniu 2012r. W obronie małżeństw chcących postarać się o potomstwo drogą prokreacji medycznie wspomaganej stanęła nie tylko Amerykańska Komisja Praw Człowieka. Również działający w klinice prawnej studenci prawa amerykańskiego katolickiego, jezuickiego uniwersytetu Loyola wsparli walczące o możliwość skorzystania z prokreacji medycznie wspomaganej małżeństwa. W przygotowanej opinii prawnej wskazywali, że nakaz ochrony życia od poczęcia nie może pozbawiać nikogo potomstwa oraz naruszać prywatności i godności człowieka. Prócz tej opinii do Trybunału wpłynęło jeszcze 45 „amicus curiae".  Kostarykańska ombudsman O. Taitelbaum w sierpniu 2012r. wyraziła przekonanie, że Trybunał zniesie zakaz stosowania in vitro. Jak stwierdziła, nauka poczyniła postępy i zapładniana zostaje jedna lub dwie komórki jajowe i umieszczane są w organizmie kobiety.

6

Kostarykański prawnik - legislator Justo Orozco jeszcze przed rozprawą stwierdził, że choć z powodów religijnych nie uznaje in vitro, to jednak orzeczenie Trybunału musi uznać... jak i dopuszczalność stosowania tej metody reprodukcji. Zgodnie z przypuszczeniami i oczekiwaniami tysięcy ludzi Trybunał zniósł zakaz stosowania in vitro w Kostaryce.

Uzasadniając wyrok, Trybunał uznał, że zakaz stosowania in vitro narusza prawo do prywatności, prawo do życia rodzinnego oraz do podejmowania przez małżonków decyzji o tym, by stać się biologicznymi dawcami życia (prawo do  reprodukcji).

7

Do wyroku Trybunału negatywnie ustosunkował się Benedykt XVI podczas spotkania z Korpusem Dyplomatycznym w styczniu br.

W lutym pojawiła się informacja o wymiarze finansowym orzeczenia. Za straty moralne spowodowane 12 letnią niemożliwością posiadania potomstwa  Trybunał zasądził odszkodowanie na rzecz każdej z 18 par po 20 000$, oraz opiewające na kwotę 60 000$  honorarium adwokackie.

8

Padła ostatnia twierdza prawnego zakazu in vitro w obu Amerykach...

Zastanawiam się co przyniesie przyszłość. Głosy żądające zakazania stosowania prokreacji medycznie wspomaganej nie milkną. Są to jednak okrzyki porównywalne z wezwaniami do zamknięcia stajni, bo koń ucieknie... podczas, gdy ogier w najlepsze bryka sobie po łące...

U progu nowego pontyfikatu pojawiły się głosy, że kard. Bergolio występował przeciwko aborcji, eutanazji, karze śmierci, „pseudomałżeństwom" oraz... in vitro. Jednakże wertując kilkanaście homilii papieża Franciszka z czasów jego posługi w Buenos Aires nie natrafiłem na   słowa potępiające in vitro, a tym bardziej na groźby, na zastraszanie wiernych nałożeniem ekskomuniki na tych, którzy do prokreacji medycznie wspomaganej mają pozytywny stosunek... Wydaje mi się, że kiedyś ktoś popełnił błąd stawiając znak równości pomiędzy aborcją a stosowaniem in vitro... Być może nadchodzi czas korekty tego błędu. Być może rewizji należy poddać koncepcjonizm, czyli teorię głoszącą powstawanie człowieka, rozumianego przez katolików jako jedność duszy i ciała w momencie zapłodnienia komórki jajowej.   A świadczyć ma o tym kod DNA. Czytając pisma o. Lenartowicza natrafiłem na fragment mówiący o tym, że pogląd ten jest ni mniej nie więcej jak tylko wypaczeniem myśli katolickiej, „odchyleniem materialistycznym", bo całość człowieka widzi w materii, bo przecież kod DNA to nic innego jak materia. Stworzono „mit DNA"

9

by powstrzymywać ludzi przed stosowaniem in vitro. Być może rozwiązaniem zagadnienia jest powrót do teorii animacji sukcesywnej, zbudowanej przez św. Tomasza z Akwinu, który to fakt niektórzy duchowni ukrywają, przypisując jej autorstwo Arystotelesowi.

10

Akwinata stał na stanowisko, że stworzenie duszy następuje w 40/80 dniu w zależności od płci płodu... Z tą teorią trudno się zgodzić, zważywszy na rozróżnienie wg. płci, ale zamieniając dni na godziny, niemalże otrzymamy bardzo istotny moment w nowopowstałym organizmie ludzkim – moment zagnieżdżenia zarodka w organizmie kobiety. Od tego momenty zarodek ma możliwość rozwoju i to jest moment, który Bóg jest skłonny uznać za właściwy do stworzenia duszy, czyli do tego, aby powstał człowiek. Zdaniem Henryka z Gandawy dusza stwarzana jest w materii, która jest do tego zdatna, bo ma zapewnione warunki do rozwoju.

11

Zaś uznanie tego, że Bóg stwarza duszę człowieka, kiedy zarodek znajduje się w szklanym naczyniu, a później dusza ta istnieje, kiedy zarodek jest zamrożony to przekracza moje możliwości.

[1] Latynoamerykańska Sieć  Reprodukcji Wspomaganej koordynuje i wspiera stosowanie technik reprodukcji wspomaganej (técnicas de teproducción asistida "TRA").

[2] Puerto J. La Consideración de los Nuevos Derechos Humanos en la Legislación sobre Reproducción Asistida. Acta Bioethica z 2000r.; Vol. VI, nr 1.

[3] Zakaz in vitro w Europie obowiązuje na Malcie.