Mediacja w tych sprawach ma służyć ugodowemu załatwieniu spornych kwestii, które sąd musi lub może rozstrzygnąć w wyroku rozwodowym.
Mediacja zawsze jest dobrowolna – sąd nie może zmusić małżonków do poddania się jej. Oboje muszą się na nią zgodzić. Zasadą jest, że to małżonkowie wybierają mediatora. Jeśli tego nie zrobią, sąd skieruje ich do mediatora wskazanego przez rodzinny ośrodek diagnostyczno-konsultacyjny. W rachubę wchodzi mediacja odpowiednio przygotowanego kuratora sądowego albo innej osoby mającej takie przygotowanie.
[srodtytul]Przy drzwiach zamkniętych[/srodtytul]
Posiedzenia sądowe w sprawach rozwodowych odbywają się przy drzwiach zamkniętych, chyba że obie strony zażądają zgodnie publicznego rozpoznania sprawy, a sąd uzna, że jawność nie zagraża moralności.
Jednakże, co może być dla rozwodzących się istotne, na sali sądowej mogą się znaleźć także osoby zaufane – po dwie z każdej strony (mogą to być zarówno członkowie rodziny, jak i np. znajomi).
[ramka][b]Sąd zawsze ustala:[/b]
- ile dzieci mają małżonkowie, w jakim wieku i jakiej płci,
- czy małżonkowie pozostają we wspólności majątkowej, czy też podpisali intercyzę,
- jakie są ich zarobki,
- czy ciąży na nich obowiązek utrzymania innych osób oprócz wspólnych dzieci.[/ramka]
Sąd może, jeśli uzna to za potrzebne, przeprowadzić wywiad środowiskowy dla ustalenia, w jakich warunkach żyją i wychowują się dzieci małżonków. W praktyce takie wywiady przeprowadzają kuratorzy sądowi.
Sąd nie może w sprawie o rozwód czy separację uniknąć postępowania dowodowego, także gdy druga strona godzi się na rozwód. Musi ustalić okoliczności dotyczące rozkładu pożycia, jak również fakty dotyczące dzieci.
Jednakże, jeśli małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, a małżonek pozwany godzi się na rozwód na warunkach wskazanych w pozwie, wolno ograniczyć postępowania dowodowe do przesłuchania męża i żony.
[srodtytul]Zasadniczo bez udziału dzieci[/srodtytul]
Przesłuchanie obu stron jest bardzo ważne dla wyrobienia sobie poglądu na małżeński konflikt i jego przyczyny. Dlatego jeśli sąd wezwie małżonka do osobistego stawiennictwa, a ten ignoruje wezwanie, sąd może wymierzyć mu grzywnę do 5 tys. zł. Jeśli w sprawie były przyprowadzane inne dowody, np. z przesłuchania świadków, opinii rodzinnego ośrodka doradczo-konsultacyjnego, sąd po ich przeprowadzeniu powinien jeszcze raz przesłuchać rozstających się małżonków.
Sąd jest obowiązany do przesłuchania obu stron. Jeśli nie jest to możliwe, bo np. pozwany mąż się nie stawia, sąd decyduje, czy ograniczyć się do przesłuchania obecnego małżonka, czy w ogóle zrezygnować z jego przesłuchania.
Jednakże zasadą jest, że rozprawa odbywa się bez względu na niestawiennictwo jednej ze stron. Jeśli więc pozwany małżonek nie stawia się na rozprawy, sąd może wydać wyrok zaoczny. W sprawie o rozwód i separację obowiązuje generalny zakaz przesłuchiwania dzieci małoletnich do ukończenia 13. roku życia. Natomiast dzieci i wnuki rozstających się nie mogą być przesłuchiwane, jeśli nie ukończyły 17 lat. Nie wyklucza to możliwości ich informacyjnego wysłuchania przez sąd.
[srodtytul]2. PONOWNIE NA WOKANDZIE [/srodtytul]
Od wyroku sądu wydanego w I instancji każdy z małżonków może wnieść apelację do sądu apelacyjnego. Najpierw trzeba się zwrócić do sądu o doręczenie wyroku z uzasadnieniem.
[ramka][b]Termin do żądania uzasadnienia wynosi tydzień, licząc:[/b]
– od doręczenia wyroku z pouczeniem o terminie i sposobie wniesienia apelacji, który otrzymuje strona występująca w sprawie bez adwokata czy radcy prawnego, jeśli nie była obecna przy ogłoszeniu wyroku,
– od ogłoszenia wyroku, jeśli małżonek, który chce wnieść apelację, był obecny przy ogłoszeniu wyroku sądu.[/ramka]
Apelację wnosi się za pośrednictwem sądu, który wydał wyrok. Termin do jej wniesienia wynosi dwa tygodnie, a liczy się od dnia doręczenia wyroku wraz z uzasadnieniem małżonkowi, który chce kwestionować wyrok I instancji, albo adwokatowi lub radcy prawnemu, jeśli korzysta z pomocy fachowego pełnomocnika. Jeśli z jakichś względów niezadowolony z wyroku nie zażądał uzasadnienia, także może wnieść apelację, ale wtedy ma na to tylko dwa tygodnie, licząc od dnia, w którym upłynął termin żądania uzasadnienia.
W apelacji można kwestionować albo cały wyrok, albo niektóre jego postanowienia, np. rozstrzygnięcie dotyczące alimentów na dziecko albo sposobu korzystania z mieszkania. https://input.rp.pl/images/active_srodtytul.png Apelację rozpatruje sąd apelacyjny składający się z trzech sędziów zawodowych.
W sprawach o rozwód i separację skarga kasacyjna jest wyłączona.
[srodtytul]W razie zmiany okoliczności[/srodtytul]
Od wyroków w sprawach rozwodowych wydanych w II instancji kasacja nie przysługuje.
Mimo prawomocnego oddalenia żądania pozwu lub separacji każdy z małżonków może ponownie wystąpić z takim żądaniem w razie zmiany okoliczności, które zdecydowały o takim wyniku sprawy. Gdy np. sąd odmówił rozwodu ze względu na dobro wspólnych małoletnich dzieci, taką okolicznością będzie uzyskanie przez nie pełnoletności. Jeśli przyczyną oddalenia pozwu rozwodowego był sprzeciw wobec rozwodu małżonka niewinnego, taką okolicznością może być zgoda na rozwód albo urodzenie się dzieci z nieformalnego związku małżonka winnego rozstania.
Wyrok wydany w I instancji staje się prawomocny w terminie dwu tygodni od doręczenia wyroku z uzasadnieniem, a jeśli żadna ze stron nie zwracała się o uzasadnienie – w ciągu trzech tygodni od ogłoszenia wyroku. Wyrok II instancji staje się prawomocny po jego ogłoszeniu, ponieważ nie może być już kwestionowany (poza szczególnymi sytuacjami, gdy możliwe jest wznowienie postępowania.
[srodtytul]3. PODZIAŁ MAŁŻEŃSKIEJ SCHEDY [/srodtytul]
Jeśli w wyroku orzekającym rozwód czy separację sąd wspólnego majątku nie podzielił, każdy z eksmałżonków może wszcząć potem odrębną sprawę o jego podział.
To samo dotyczy sytuacji, gdy wspólność majątkowa ustała w trakcie małżeństwa – w wyniku orzeczenia sądu albo intercyzy, czyli umowy majątkowej małżeńskiej.
Bez względu na przyczynę jej ustania można w razie zgody przeprowadzić podział bez angażowania sądu, zawierając stosowną umowę. Jeśli w skład wspólnego majątku wchodzi nieruchomość czy spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, umowę taką musi spisać notariusz.
Także wówczas, gdy ze sprawą taką zwrócimy się do sądu, może się ona skończyć przed nim zawarciem ugody.
[srodtytul]W sądzie rodzinnym[/srodtytul]
Wniosek o podział kieruje się do sądu rejonowego właściwego według położenia majątku, który ma być przedmiotem podziału. Jeśli część majątku wspólnego znajduje się w okręgach dwu lub więcej sądów rejonowych, wybór jednego z nich należy do małżonka występującego z wnioskiem o podział. Sprawy te rozpatrywane są w wydziałach do spraw rodzinnych i nieletnich.
Obowiązuje w nich tryb postępowania nieprocesowego. Postanowienie rozstrzygające co do meritum może zapaść po przeprowadzeniu rozprawy.
Roszczenie o podział majątku wspólnego się nie przedawnia. Nie ma żadnych terminów określających wystąpienia do sądu o podział majątku dorobkowego, można więc taką sprawę wszcząć w każdym momencie, bez względu na to, kiedy wspólność ustała.
[srodtytul]Pamiętaj o wszystkich roszczeniach[/srodtytul]
W sprawie o podział majątku sąd rozstrzyga kompleksowo wszystkie kwestie łączące się z nim, a zwłaszcza żądanie ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym, zwrotu wydatków i nakładów poczynionych z majątku wspólnego na osobiste, z osobistych na wspólny.
Sąd musi w niej rozstrzygnąć także ewentualny spór, czy dany przedmiot należy do majątku dorobkowego, żądanie rozliczenia z tytułu korzystania ze wspólnego majątku przez jednego z małżonków po rozwodzie i separacji.
[ramka] [b]UWAGA! [/b]Trzeba pamiętać o zgłoszeniu wszystkich tego rodzaju roszczeń w trakcie sprawy o podział, bo po zapadnięciu prawomocnego postanowienia działowego dochodzenie ich w odrębnym postępowaniu jest niedopuszczalne.[/ramka]
[srodtytul]Wedle cen rynkowych[/srodtytul]
Sąd ma obowiązek z urzędu, a więc z własnej inicjatywy, ustalić skład i wartość majątku dorobkowego; nie może poprzestać na inicjatywie samych eksmałżonków.
W razie sporu między nimi co do tego, czy dane dobro wchodzi do tego majątku, czy nie, sąd może wydać postanowienie wstępne. Od takiego postanowienia można wnieść apelację.
Przy podziale liczy się wartość ustalona wedle cen z dnia orzekania o nim przez sąd, a nie z dnia ustania wspólności. Oznacza to, że jeśli sprawa o podział się przeciąga, konieczne może być przeprowadzenie ponownej wyceny. Miarodajne są ceny rynkowe.
Przy ustalaniu wartości poszczególnych dóbr sąd musi uwzględnić związane z nimi obciążenia. Do nich należy przede wszystkim hipoteka obciążająca nieruchomość.
Na podobnej zasadzie musi być uwzględnione w tych rozliczeniach prawo dożywocia czy służebność mieszkania, jeśli małżonkowie nabyli duży dom od osoby, która w związku ze sprzedażą zastrzegła sobie dożywotnio prawo do zajmowania w nim pierwszej jego kondygnacji – kuchni, łazienki i dwu pokoi.
Dzieląc majątek, sąd decyduje, które przedmioty mają przypaść żonie, a które mężowi. Często przeprowadzenie takiego ekwiwalentnego podziału nie jest możliwe, dlatego, jak przy działach spadkowych, konieczne są spłaty czy dopłaty. Muszą one odpowiadać rzeczywistej różnicy między dzielonymi dobrami.
Od postanowienia sądu rozstrzygającego co do meritum wniosek o podział majątku wspólnego każdemu z małżonków przysługuje apelacja do sądu okręgowego. Skarga kasacyjna jest dopuszczalna tylko wówczas, gdy wartość spornego majątku wnosi co najmniej 150 tys. zł.
[srodtytul]4. ALIMENTY - NIE TYLKO NA DZIECKO [/srodtytul]
Sąd w wyroku rozwodowym musi m.in. rozstrzygnąć o kosztach utrzymania i wychowania dziecka, a więc w praktyce przyznać alimenty temu z rodziców, przy którym dziecko pozostaje.
Sąd może też w takim wyroku zasądzić alimenty na rzecz jednego z rozstających się małżonków, jeśli o to się zwróci.
[srodtytul]Bez opłaty sądowej[/srodtytul]
Rzadko jednak takie rozstrzygnięcie będzie miało trwały walor. Z czasem zwiększają się potrzeby dziecka. Zmieniać się też może sytuacji materialna – in plus i in minus – rodzica obciążonego alimentami, a także tego drugiego.
Dlatego każda ze stron: uprawnionych do ich otrzymania, a także obowiązany do ich wypłaty może wystąpić do sądu z pozwem o ich podwyższenie lub obniżenie. Nie będzie to oczywiście potrzebne, jeśli strony dojdą do porozumienia.
Możliwe jest także zawarcie umowy przed sądem. Na jej podstawie, tak samo jak na podstawie wyroku zasądzającego alimenty, można je egzekwować przymusowo – przez komornika sądowego.
Pozew wnosi się do sądu rejonowego właściwego wedle miejsca zamieszkania osoby uprawnionej lub zobowiązanej. W imieniu małoletniego dziecka wnosi go zainteresowany rodzic jako jego tzw. przedstawiciel ustawowy. Opłaty sądowej w tych sprawach nie ma. Zwolniona z nich jest nie tylko osoba występująca z pozwem o alimenty, ale także domagająca się ich obniżenia. Zwolnienie to rozciąga się na postępowanie egzekucyjne (komornicze).
[ramka] [b]UWAGA! [/b]Sprawy o alimenty mogą wytaczać na rzecz obywateli organizacje społeczne. Mogą też wstępować do postępowania dla ochrony ich praw, a także wyrażać swój pogląd w sprawie.[/ramka]
[srodtytul]Co w pozwie[/srodtytul]
W pozwie trzeba wskazać sąd, nazwiska, imiona i adresy pozwanego i powoda, sformułować żądanie, uzasadnić je oraz wskazać stosowne dowody, np. zaświadczenie o zarobkach, zaświadczenie o stanie zdrowia dziecka, dowody dotyczące wydatków na mieszkania itd., zaświadczenie z banku o spłacie kredytu zaciągniętego na jego kupno.
Pozew o alimenty jest rozpatrywany w trybie procesu. Sprawę bada i wyrok wydaje sąd w składzie jednego sędziego. Po jego otrzymaniu sąd wyznacza rozprawę i doręcza pozew pozwanemu rodzicowi czy małżonkowi, gdy dotyczy on alimentów dla drugiego małżonka, wraz z wezwaniem na nią. Wraz z wezwaniem pozwany otrzyma pouczenie. Może on wnieść odpowiedź na pozew przed pierwszą rozprawą. Jeśli pozwany nie wniesie odpowiedzi i nie stawi się w sądzie, może zapaść wyrok zaoczny.
Od wyroku sądu wydanego w sprawie o alimenty każdemu z małżonków przysługuje apelacja do sądu okręgowego. Skarga kasacyjna w tych sprawach jest niedopuszczalna. Ponownie z pozwem w sprawie alimentów można wystąpić w razie zmiany okoliczności, które zadecydowały o ich wysokości albo w ogóle o ich przyznaniu (np. dla żony).
Od postanowienia sądu rozstrzygającego co do meritum wniosek o podział majątku wspólnego każdemu z małżonków przysługuje apelacja do sądu okręgowego.
[ramka]
[i][b]Podstawa prawna:[/b]
- [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=174592] Ustawa z 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenia prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, m.in. w postępowaniu sądowym (DzU nr 179, poz. 1843 ze zm.)[/link]
- [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=167044]Rozporządzenia ministra sprawiedliwości z 28 września 2002 r. dotyczących opłat za czynności adwokatów i radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez adwokata lub radcę prawnego ustanowionego z urzędu (DzU nr 163, poz. 1348[/link] i poz. [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=167045]1349[/link] ze zmianami)
- [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B5E347C50E4D2860978BAD3D891C7A48?n=1&id=76037&wid=337521]Kodeks pracy[/link]
- [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=86F27ADE2102E1D67842E76D535F1BD1?id=70928]Kodeks cywilny[/link]
- [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=906021C3C4F8A71B08066CD633B6506B?id=70930]Kodeks postępowania cywilnego[/link][/i][/ramka]
[ramka][b]Zobacz cały poradnik [link=http://www.rp.pl/temat/564084.html]"Jak radzić sobie w sądzie"[/link][/b][/ramka]
[ramka][b] Więcej o rozwodach i separacjach oraz postępowaniu sądowym w tych sprawach czytaj w poradniku [link=http://www.rp.pl/temat/492203_Rozwody__separacje__alimenty.html]„Rozwody, separacje, alimenty”[/link][/b] [/ramka]
