Z „Ziemią Ulro” jest jak Molierowskim panem Jourdainem. On nie wiedział, że mówi prozą, zaś wielu współczesnych nie zdaje sobie, że żyje na ziemi Ulro.
Odpowiedzą może, że nie ma jej na żadnej mapie, jak radziecki kosmonauta twierdził, że nie ma Boga, bo nie spotkał go w kosmosie. Niech więc uwierzą Miłoszowi, który napisał, że jest „kraina duchowych cierpień, jakie musi znosić człowiek okaleczony”.
Pojęcie Ulro stworzył angielski poeta i malarz, twórca własnej skomplikowanej mitologii William Blake (1757–1827), definiując nowy świat, w którym rozum i nauka unieważniają siłę wyobraźni, co było konsekwencją przesilenia romantycznego na przełomie wieków XVIII i XIX. Olga Tokarczuk tłumaczy to w najprostszy sposób: „Żyć w Ulro to postrzegać świat poprzez statystykę, a więc pryzmat wzorów i tabel, wykresów i symulacji, gdzie ginie pojedynczy człowiek. Przez prymitywny filtr nałożony na skomplikowaną i wieloaspektową rzeczywistość”.
Czesław Miłosz i Olga Tokarczuk
Ważna jest próba nowego zdefiniowania pragnień Miłosza przez Tokarczuk. Oto poeta kojarzony przez złośliwych – a był wśród nich przez pewien czas Zbigniew Herbert – z antypolskością, a także uważany za antychrześcijańskiego (krakowscy księża sprzeciwili się pochówkowi na Wawelu), podkreślał swoje duchowe tęsknoty wyrastające z katolickiego wychowania. Krakowskiemu klerowi nie wystarczał krytycyzm wobec „laickiego humanizmu, zjadanego od wewnątrz przez swoją pustkę” ani „świadectwo moralności” wystawione przez Jana Pawła II. Problemem była duchowa nieortodoksyjność poety, którą Tokarczuk tak określa: „Kusi go proste przedzierzgnięcie się w tradycyjnego katolika (…) lecz jednocześnie jego poetycka natura nie zgadza się na ten jednoznaczny, zamykający gest”. Chodzi o dowartościowanie sfery „pomiędzy skodyfikowanymi prawdami”. O słynne mickiewiczowskie „czucie i wiarę” w kontrze do „szkiełka i oka”. Właśnie w tej sferze przebywali, myśleli i tworzyli bohaterowie Miłosza – szwedzki naukowiec i wynalazca maszyny parowej Emanuel Swedenborg (1688–1772), który zwrócił się w stronę mistycyzmu, wspomniani już Blake i Mickiewicz, oraz poeta mistyk Oskar Władysław Miłosz (1877–1939), kuzyn Czesława.
Czytaj więcej
W uchwalonym przez Senat Rzeczypospolitej Polskiej Roku Czesława Miłosza i w 20. rocznicę śmierci noblisty Wydawnictwo Znak rozpoczyna wydanie nowej edycji dzieł jednego z najwybitniejszych twórców XX wieku.
