Nowelizacja ustawy o SN wątpliwa etycznie i konstytucyjnie - twierdzą eksperci Fundacji Batorego

Ich stanowisko publikuje "Iustitia". Zespół wyraża w nim  aprobatę dla kierunku zmian normatywnych wynikających z ustawy z 21 listopada 2018 r. o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym. Uważa jednak, że przyjmując te przepisy ustawodawca nie chciał  realnej poprawy jakości ustawy o Sądzie Najwyższym i stanu praworządności w Polsce, lecz dążył do uzyskania doraźnego efektu w negocjacjach z UE.

Eksperci podkreślają, że wycofanie się ustawodawcy z części niekonstytucyjnych zmian w Sądzie Najwyższym, zwłaszcza tych, które wbrew zasadzie nieusuwalności pozbawiły  stanowisk część sędziów SN, nie oznacza przywrócenia stanu praworządności w Polsce.

- W dalszym ciągu o nominacjach sędziowskich decyduje bowiem Krajowa Rada Sądownictwa, która została ukształtowana jako organ ściśle podporządkowany woli politycznej, a konstytucyjności ustaw ocenia Trybunał Konstytucyjny, który utracił walor niezawisłości i niezależności od władzy wykonawczej. Pozytywna ocena kierunku zmian normatywnych ustawy nowelizującej nie oznacza jednak, że działalność ustawodawcy w tym zakresie nie jest pozbawiona wad. Wręcz przeciwnie, tryb prac nad ustawą nowelizującą, a także niektóre jej przepisy rodzą poważne wątpliwości konstytucyjne - czytamy w stanowisku.

Jego autorzy przypominają, że przyjęcie ustawy nowelizującej nastąpiło z naruszeniem podstawowych zasad stanowienia prawa obowiązujących w państwie demokratycznym.

- Projekt tej ustawy nie został wcześniej ujawniony opinii publicznej, nie był poddany żadnym konsultacjom społecznym i instytucjonalnym. Prace nad ustawą nowelizującą trwały kilka godzin, co całkowicie uniemożliwiało jakąkolwiek merytoryczną dyskusję nad jej treścią. Na temat tej ustawy nie miała możliwości wypowiedzenia się nawet Krajowa Rada Sądownictwa i Sąd Najwyższy, których opinie są w tym przypadku niezbędne - wskazują eksperci prawni Fundacji Batorego.

Ich zdaniem ustawa nowelizująca nie przywraca stanu prawnego sprzed wejścia w życie kontrowersyjnych zmian, lecz kształtuje stan prawny na nowo, jako punkt wyjścia przyjmując skuteczność przejścia sędziów SN w stan spoczynku.

- Ustawa zawiera również wątpliwe etycznie przepisy zachęcające sędziów, którzy zmuszeni zostali do przejścia w stan spoczynku do tego, by nie powracali do czynnej służby w SN. Są to przepisy przewidujące uposażenie o 25 proc.  wyższe w stosunku do tego, które by im przysługiwało, gdyby przeszli w stan spoczynku na ogólnych zasadach - piszą autorzy stanowiska. W ich ocenie poważne wątpliwości konstytucyjne budzi też art. 4 ustawy nowelizującej, którego istota i cel sprowadzają się do umorzenia z mocy ustawy tych postępowań sądowych, w których sądy powszechne oraz Sąd Najwyższy zwróciły się do TSUE z pytaniami prejudycjalnymi.

- Przepis ten stanowi niedopuszczalną ingerencję władzy ustawodawczej w podstawową kompetencje władzy sądowniczej, jaką jest wymierzanie sprawiedliwości, a także w konstytucyjne prawo do sądu tych obywateli, którzy są stronami tych postępowań. Narusza on również wynikający z art. 77 ust. 2 Konstytucji zakaz zamykania drogi sądowej, który jest adresowany przede wszystkim do parlamentu jako organu stanowiącego prawo w formie ustawy - uważają eksperci.

W skład Zespołu Ekspertów Prawnych Fundacji im. Stefana Batorego wchodzą: dr Ryszard Balicki, adiunkt w Katedrze Prawa Konstytucyjnego Uniwersytetu Wrocławskiego Łukasz Bojarski, prezes zarządu Instytutu Prawa i Społeczeństwa INPRiS, były członek Krajowej Rady Sądownictwa Jacek Czaja, prezes Towarzystwa Prawniczego w Lublinie, były wiceminister sprawiedliwości dr hab. Monika Florczak-Wątor, profesor w Katedrze Prawa Konstytucyjnego Uniwersytetu Jagiellońskiego dr Wojciech Jasiński, adiunkt w Katedrze Postępowania Karnego Uniwersytetu Wrocławskiego dr Piotr Kładoczny, Katedra Prawa Karnego Uniwersytetu Warszawskiego, sekretarz zarządu Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka dr hab. Marcin Matczak, profesor w Katedrze Filozofii Prawa i Nauki o Państwie Uniwersytetu Warszawskiego, partner w Kancelarii Domański Zakrzewski Palinka sp. k. dr hab. Tomasz Pietrzykowski, profesor w Katedrze Teorii i Filozofii Prawa Uniwersytetu Śląskiego dr Anna Śledzińska-Simon, adiunkt w Katedrze Prawa Konstytucyjnego Uniwersytetu Wrocławskiego dr Tomasz Zalasiński, członek zarządu Stowarzyszenia im. prof. Zbigniewa Hołdy, Kancelaria Domański Zakrzewski Palinka sp.k. prof. dr hab. Fryderyk Zoll, Katedra Prawa Cywilnego Uniwersytetu Jagiellońskiego, profesor Uniwersytetu w Osnabrück

Zespół zajmuje się oceną przygotowywanych przez rząd i parlament zmian prawnych dotyczących ustroju państwa oraz miejsca instytucji publicznych i obywatelskich w systemie prawa.

Czytaj też: