Inwigilacja na każdym kroku

Kamery, mapy satelitarne, drony czy systemy GPS pozwalające śledzić pracowników – to tylko niektóre z szerokiej gamy urządzeń technicznych, po jakie sięgają urzędy i instytucje publiczne. Fundacja Panoptykon chce stworzyć mapę narzędzi nadzorczych w Polsce i podmiotów, które je wykorzystują.

– Także po to, by przedstawić rekomendacje, jak korzystać z takich narzędzi, żeby było to zgodne z prawami człowieka i nie naruszało prywatności – mówi „Rzeczpospolitej" Anna Walkowiak z Panoptykonu.

Fundacja chce zbadać zjawisko systemowo. Sprawdzi m.in., w jakim stopniu takie narzędzia służą ludziom, a w jakim potrzebę sięgania po nie napędza biznes.

– Do około stu instytucji, w tym urzędów miast oraz ministerstw i służb, wysłaliśmy ankiety z pytaniem, jakie posiadają narzędzia nadzoru pozwalające zbierać informacje o obywatelach – mówi Walkowiak i dodaje, że chodzi o urządzenia mające służyć bezpieczeństwu czy wykrywaniu nadużyć.

Fundacja pyta w ankietach, czy urzędy sięgają po urządzenia biometryczne, czy miasta mają drony i kamery z automatycznymi funkcjami, np. do wykrywania niebezpiecznych zachowań. Jeśli tak, to prosi o informacje, w jaki sposób są wykorzystywane i ile na nie wydano.

Część miast już odpowiedziała. Okazuje się, że kamery uliczne i bramki wejściowe do urzędów są już normą. Kamery najnowszej generacji rozpoznają twarze i tablice rejestracyjne.

Takie supernowoczesne urządzenia są np. we Włocławku na oddanym w 2014 r. stadionie. – To kamery, które są w stanie zidentyfikować osobę. Robią zdjęcia takiej jakości jak do dowodu osobistego – mówi Jan Sieraczkiewicz, dyrektor Ośrodka Sportu i Rekreacji we Włocławku.

Sieraczkiewicz wyjaśnia, że kamery obserwują imprezy podwyższonego ryzyka, czyli mecze piłkarskie. Wyłapią kibica, który rzuci racą i wznosi rasistowskie okrzyki, bo dźwięk też się utrwala. W połączeniu z systemem sprzedaży biletów i ewidencją kibiców mających zakazy stadionowe system tworzy całość. Na razie burd na stadionie nie było. Monitoring z nagłośnieniem kosztował ok. 4 mln zł.

– Ale to nie nasza fanaberia – mówi dyrektor. – To wymóg ustawy o imprezach masowych, która nakazuje wyposażać nowe stadiony w takie systemy

Okazuje się jednak, że o ile kamery na ulicach są już niemal normą, o tyle brakuje realnej weryfikacji ich wykorzystania. – Nie ma choćby statystyk dotyczących tego, jakie przestępstwa czy wykroczenia zostały dzięki nim ujawnione, ani których sprawców złapano – podkreśla Walkowiak.

Z ankiety fundacji wynika, że sporo miast ma ortofotomapy, czyli mapy satelitarne. Są one wykorzystywane np. do weryfikacji zobowiązań podatkowych i ściągania podatków od nieruchomości.