Sąd Najwyższy zdecydował w sprawie dożywocia. Czy może ono zmniejszyć spadek?

Kilkoro krewnych zmarłego wystąpiło do sądu o uznanie za pozorną (a więc nieważną) umowy dożywocia, którą obdarzył on inną krewną swoją nieruchomością. Umowa dożywocia polega na tym (art. 908 § 1 kodeksu cywilnego), że właściciel nieruchomości (dożywotnik) przekazuje prawa do niej danej osobie w zamian za sprawowanie nad nim opieki do końca jego życia. Rzecz w tym, że w umowie (notarialnej) obowiązki nabywczyni nieruchomości względem dożywotnika określono ogólnie: zobowiązała się ona do zapewnienia mu dożywotniego utrzymania. Tymczasem nie ona praktycznie zajmowała się potem dożywotnikiem, ale jego bliscy krewni.

Jak powinna wyglądać opieka w przypadku przekazania nieruchomości

Sąd Okręgowy w Tarnowie oddalił ich żądanie, więc w skardze kasacyjnej do SN owi krewni skupili się na kwestii, czy jeśli strony umowy dożywocia nie określiły dość konkretnie obowiązków nabywcy nieruchomości wobec dożywotnika, to te obowiązki mogą być określane przez dożywotnika na bieżąco, jednostronnie i samodzielnie oraz czy mogły być wykonywane przez inne osoby niż nabywca nieruchomości, zważywszy, że dożywocie to umowa wzajemna o alimentacyjnym charakterze.

Czytaj więcej

Spadki i darowizny

Wydziedziczenie dzieci nie przenosi się na wnuki. Sąd Najwyższy zdecydował

Nie można domniemywać, że jeśli zmarły w testamencie wydziedziczył dzieci, również ich dzieci mog...

To osoba wymagająca opieki zdecydowała, jak ma ona wyglądać

Sąd Najwyższy wskazał, po pierwsze, że sam sposób wykonywania umowy nie rzutuje na jej ewentualną nieważność. Po drugie, nie ma obowiązku osobistego wykonywania obowiązków przez zobowiązanego z umowy dożywocia. Zgodził się też z sądem okręgowym, że obowiązki nabywczyni nieruchomości względem dożywotnika określone były ogólnie, a to powodowało, że od woli dożywotnika zależało, które z przewidzianych w prawie świadczeń zobowiązana będzie wykonać i w jakim zakresie. Jeżeli zatem dożywotnik akceptował rozłożenie tych obowiązków na poszczególnych członków jego rodziny, to należało przyjąć, że było to zgodne z jego wolą oraz potrzebami.

– Dopóki dożywotnik nie zgłaszał w tym zakresie sprzeciwu, żądając np., aby to wyłącznie nabywczyni nieruchomości sprawowała nad nim opiekę, utrzymywała go, gotowała posiłki czy pielęgnowała w chorobie, to nie ma podstaw, by uznać, że umowa dożywocia była nieważna i sporządzona została dla pozoru, celem uszczuplenia masy spadkowej i pozbawienia jego żony i dzieci prawa do zachowku – wskazał w konkluzji uzasadnienia sędzia Krzysztof Wesołowski.