W Radzie Ministrów trwają obecnie konsultacje projektu ustawy zmieniającej Kodeks cywilny w zakresie prawa spadkowego. Projektowane przepisy przewidują m.in. zmiany w zakresie testamentu ustnego, w tym wprowadzenie nowej formy testamentu audiowizualnego. Celem zmian jest z jednej strony dostosowanie przepisów prawa spadkowego do aktualnych potrzeb społecznych, a z drugiej – zmniejszenie ryzyka fałszerstw testamentów ustnych.
Zmiany w testamencie ustnym
Zgodnie z aktualną treścią art. 952 § 1 k.c. spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków, jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione. Oznacza to, że dla zachowania ważności testamentu ustnego wystarczające jest zaistnienie tylko jednej z powyższych przesłanek. Projekt przewiduje zawężenie przesłanek sporządzenia testamentu ustnego do jednej, tj. jeżeli wskutek szczególnych i nagłych okoliczności, uzasadniających obawę rychłej śmierci spadkodawcy, zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub nadmiernie utrudnione. Istotne jest to, że projektodawca powiązał skutek w postaci obawy rychłej śmierci z przyczyną polegającą na nagłym zaistnieniu szczególnych okoliczności, co w jego ocenie ma wykluczyć subiektywne ujęcie przesłanki obawy rychłej śmierci.
Czytaj więcej
Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego rozważy postulat Rzecznika Praw Obywatelskich, by wydłużyć zbyt krótkie terminy zawite do wystąpienia z powództwem o uznanie spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia.
Kolejną proponowaną zmianą jest skrócenie terminów na stwierdzenie treści testamentu ustnego. Świadkowie powinni spisać treść oświadczenia woli spadkodawcy niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu miesiąca od jego sporządzenia (obecnie jest to rok) wraz z podaniem miejsca i daty jego złożenia, miejsca i daty sporządzenia pisma oraz wskazaniem okoliczności uzasadniających sporządzenie testamentu ustnego. Pismo w dalszym ciągu będą musieli podpisać spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie. Jeśli treść testamentu nie zostanie stwierdzona w powyższy sposób, to będzie można ją stwierdzić w ciągu trzech miesięcy (a nie jak dotychczas sześciu) od otwarcia spadku wyłącznie przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Do zachowania trzymiesięcznego terminu wystarczy złożenie, przed jego upływem, wniosku o przesłuchanie świadków, wraz z danymi świadków, umożliwiającymi ich wezwanie.
Testament audiowizualny
W projekcie ustawy przewidziano nowy sposób utrwalenia treści testamentu ustnego za pomocą urządzenia rejestrującego obraz i dźwięk na trwałym nośniku informacji, umożliwiającym ich odtworzenie. Testament ustny audiowizualny będzie można sporządzić w tych samych okolicznościach, co testament ustny z udziałem świadków. Projektodawca nie definiuje pojęcia „trwałego nośnika”, aby zapewnić sądom możliwość elastycznej oceny danego przypadku. Utrwalenia oświadczenia za pomocą urządzenia rejestrującego obraz i dźwięk będzie mógł dokonać sam testator, jak i osoby trzecie. Istotne jest to, by nagranie poza treścią rozporządzeń testatora zawierało również podanie miejsca i daty jego sporządzenia oraz wskazanie okoliczności uzasadniających sporządzenie testamentu w takiej formie.
