Pracownik samorządowy musi powiadomić urząd o założeniu firmy

Sąd Najwyższy w wyroku z 15 lutego 2006 r. (II PK 134/05, OSNP 2007/1-2/6) stwierdził, że zatrudnienie w służbie publicznej wyklucza równoczesne wykonywanie działalności gospodarczej, która pozostaje w sprzeczności z obowiązkami pracownika samorządowego. Musi on bowiem unikać wszelkiego rodzaju sytuacji mogących u kogokolwiek wzbudzić uzasadnione podejrzenia co do jego stronniczości lub interesowności przy wykonywaniu urzędowych powinności. SN wyjaśnił także, że wykonywanie prywatnej działalności gospodarczej przez pracownika samorządowego w czasie i miejscu zatrudnienia może wywoływać podejrzenie stronniczości lub interesowności nawet wtedy, gdy dotyczy działalności nieobjętej bezpośrednio jego zakresem czynności pracowniczych.

Katalog zobowiązanych i zwolnionych

Aby umożliwić i ułatwić pracodawcy ocenę dodatkowych zajęć, pracownik samorządowy zatrudniony na stanowisku urzędniczym, w tym kierowniczym stanowisku urzędniczym, zobowiązany jest do złożenia oświadczenia o prowadzeniu działalności gospodarczej. Dotyczy to także doradców i asystentów. Natomiast w myśl ustawy o pracownikach samorządowych oświadczenia takiego nie składają zatrudnieni na podstawie powołania i wyboru, na stanowiskach pomocniczych i obsługi oraz sekretarze.

Z praktyki wynika, że powstają wątpliwości, czy należy domagać się oświadczenia od każdego pracownika samorządowego zatrudnionego na stanowisku urzędniczym, a także doradcy i asystenta. W piśmiennictwie podkreśla się, że na wymienionych nie ciąży obowiązek składania oświadczenia, jeśli nie prowadzą działalności gospodarczej. Takie stanowisko należy uznać za uzasadnione, bo ustawa o pracownikach samorządowych wymaga jego złożenia w określonym terminie od dnia podjęcia działalności.

Każda zmiana wymaga zgłoszenia

Ustawa o pracownikach samorządowych nie definiuje pojęcia działalności gospodarczej. Można się posiłkować tą zawartą w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej. Według jej przepisów przez działalność gospodarczą należy rozumieć zarobkową działalność wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodową, wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły. Eksperci prawa pracy przyjmują, że wykładnia zarówno językowa, jak i systemowa ustawy o pracownikach samorządowych skłania do szerokiego rozumienia tego pojęcia. Dlatego ich zdaniem trzeba złożyć oświadczenie o każdej podjętej działalności gospodarczej.

Jeśli pracownik samorządowy zatrudniony na stanowisku urzędniczym prowadzi działalność gospodarczą, to zawiadamiając o tym kierownika jednostki, w której jest zatrudniony, musi określić jej charakter. Chodzi o jej przedmiot. Zwykle składający oświadczenia odwołują się do Polskiej Klasyfikacji Działalności. Każda zmiana charakteru prowadzonej działalności wymaga złożenia odrębnego oświadczenia.

Nie ma ogólnego wzoru, jest termin

Ustawa o pracownikach samorządowych nie określa formy oświadczenia o prowadzeniu działalności gospodarczej. Jednak dla celów dowodowych lepiej złożyć je na piśmie. Powinno ono zawierać dane pracownika składającego oświadczenie, wskazywać datę jego złożenia, określać adresata, przedmiot działalności oraz to, kiedy rozpoczęto jej prowadzenie. Często urzędy opracowują formularze oświadczeń. Zamieszczają w nich również informację o odpowiedzialności karnej za podanie nieprawdy lub zatajenie prawdy.

Oświadczenie o prowadzeniu działalności gospodarczej trzeba złożyć w ciągu 30 dni od jej podjęcia. Termin ten dotyczy także zmiany charakteru prowadzonej działalności. Przy jego obliczaniu stosuje się regulacje wynikające z kodeksu cywilnego. Zatem termin oznaczony w dniach kończy się z upływem ostatniego dnia. Jeżeli koniec terminu na złożenie oświadczenia przypada na dzień uznany ustawowo za wolny od pracy, termin upływa dnia następnego.

W przypadku osoby, która prowadziła działalność gospodarczą przed zatrudnieniem u pracodawcy samorządowego, 30 dni na zawiadomienie należy liczyć od podjęcia pracy. W takim przypadku nie trzeba oczywiście informować o zmianie charakteru prowadzonej działalności przed podjęciem zatrudnienia.

Przykład:

Anna P. została od 16 lutego zatrudniona w urzędzie gminy na stanowisku inspektora. Przed podjęciem tej pracy założyła własną firmę – jednoosobową działalność gospodarczą. Jej przedmiotem jest wykonywanie zabiegów kosmetycznych. Anna P. z uwagi na kontynuowanie wykonywania działalności złożyła wójtowi 27 lutego oświadczenie o prowadzeniu działalności gospodarczej. Zachowała zatem 30-dniowy termin, który w przedstawionej sytuacji biegnie od podjęcia zatrudnienia.

30-dniowy termin na złożenie oświadczenia jest tzw. instrukcyjnym. Oznacza to, że po jego upływie wciąż występuje obowiązek poinformowania kierownika jednostki o podjęciu albo zmianie charakteru prowadzonej działalności. Jego przekroczenie grozi jednak określonymi sankcjami.

Upomnienie albo nagana

Za naruszenie omawianego obowiązku grozi odpowiedzialność porządkowa i karna. Ta pierwsza stosowana jest za niezłożenie oświadczenia o prowadzeniu działalności gospodarczej w ustawowym terminie. Zatem w przypadku niedochowania terminu 30 dni pracodawca nakłada karę upomnienia albo nagany. Zastosowanie jednej z tych sankcji jest obligatoryjne – pracodawca nie może odstąpić od jej wymierzenia.

Jak wskazuje ustawa o pracownikach samorządowych, musi on przy tym stosować odpowiednio przepisy kodeksu pracy (art. 109 § 2 i art. 110–113), czyli przestrzegać określonej procedury. Tryb nakładania kary porządkowej nie jest bowiem dowolny. Dla uproszczenia można podzielić to postępowanie na trzy etapy. Pierwszym jest wysłuchanie pracownika, które musi być uprzednie w stosunku do zastosowania kary, drugim – podjęcie decyzji o wymierzeniu kary, a trzecim – zawiadomienie pracownika na piśmie o zastosowanej karze.

Istotne jest to, że pracodawca samorządowy nie jest ograniczony terminem do nałożenia kary (nie stosuje się art. 109 § 1 k.p.). Wymierza ją zatem niezależnie od tego, ile czasu minęło od daty, w której oświadczenie o prowadzeniu działalności gospodarczej powinno zostać złożone. Ukarany pracownik ma natomiast prawo do:

- wniesienia sprzeciwu (jeżeli zastosowanie kary nastąpiło z naruszeniem przepisów prawa) w ciągu siedmiu dni od dnia zawiadomienia go o ukaraniu,

- wystąpienia w ciągu 14 dni od zawiadomienia o odrzuceniu sprzeciwu do sądu pracy o uchylenie zastosowanej wobec niego kary.

Przykład

Piotr P. zatrudniony na stanowisku urzędniczym złożył z dwumiesięcznym opóźnieniem oświadczenie o prowadzeniu działalności gospodarczej. Pracodawca zastosował karę porządkową nagany. Piotr P. się z tym nie zgodził i postanowił zakwestionować decyzję pracodawcy. Mimo pouczenia w piśmie o ukaraniu o możliwości wniesienia sprzeciwu nie skorzystał z tego uprawnienia. Postanowił bowiem wnieść od razu sprawę do sądu i przyspieszyć postępowanie. Piotr P. postąpił wbrew pouczeniu i przepisom, a przez to przekreślił swoje szanse na odwołanie. Z kodeksu pracy wynika bowiem, że pracownik, który wniósł sprzeciw, może w ciągu 14 dni od dnia zawiadomienia o jego odrzuceniu wystąpić do sądu pracy o uchylenie zastosowanej wobec niego kary. Zatem wystąpienie pracownika do sądu z powództwem o uchylenie kary porządkowej może nastąpić tylko po wyczerpaniu postępowania wewnątrzzakładowego, to jest po wniesieniu w terminie sprzeciwu do pracodawcy. Tak też wskazywał Sąd Najwyższy w wyroku z 7 kwietnia 1999 r. (I PKN 644/98, OSNP 2000/11/419).

Ważne

Kara upomnienia lub nagany może być zastosowana tylko po uprzednim wysłuchaniu pracownika.

Pracodawca, nakładając kary porządkowe, nie jest zobowiązany do stosowania ich gradacji. Zatem pracownik może otrzymać naganę nawet wtedy, gdy wcześniej nie był karany. Dokonując wyboru kary, pracodawca musi wziąć pod uwagę przede wszystkim rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych, stopień winy pracownika i jego dotychczasowy stosunek do pracy.

Przy stosowaniu kar porządkowych pojawia się pytanie, czy mogą być ponawiane, jeśli pracownik np. mimo upomnienia nie złożył wymaganego oświadczenia. Zdaniem ekspertów prawa pracy jest to możliwe z uwagi na cel i funkcje kary porządkowej. Ma ona stanowić nie tylko represję za naruszenie prawa przez pracownika, ale także zobligować go do wykonania ciążącego na nim obowiązku.

Kara za przestępstwo

Jak wyżej wspomniano, pracownik samorządowy może również ponieść odpowiedzialność karną. Podanie nieprawdy lub zatajenie prawdy w oświadczeniu o prowadzeniu działalności gospodarczej powoduje odpowiedzialność na podstawie art. 233 § 1 kodeksu karnego. W myśl tego przepisu ten, kto składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, podlega karze pozbawienia wolności do lat trzech.

Przestępstwo to można popełnić tylko z winy umyślnej. Oznacza to, że treść oświadczenia musi rzeczywiście być niezgodna ze stanem faktycznym, a urzędnik, który je skład, musi być tej niezgodności świadomy. Zatem za świadome pominięcie w oświadczeniu kilku sfer prowadzonej działalności pracownik zostanie pociągnięty do odpowiedzialności. Jeżeli natomiast oświadczenie mija się z prawdą, ale składający o tym nie wie (nawet na skutek błędu czy niestaranności), to nie podlega odpowiedzialności karnej.

podstawa prawna: art. 30, art. 31, art. 33, art. 34, art. 43 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 1202).