Fundusz sołecki na 2016 r. a jego przeznaczenie

Fundusz sołecki to zagwarantowane w budżecie gminy pieniądze dla sołectw na wykonanie przedsięwzięć służących poprawie warunków życia mieszkańców. O wyodrębnieniu funduszu w budżecie decyduje rada gminy, podejmując stosowną uchwałę. Natomiast podstawę prawną funkcjonowania funduszu sołeckiego zawierają przepisy ustawy z 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim (dalej ustawa), która weszła w życie 20 marca tego roku, zastępując przepisy ustawy – o tym samym tytule – z 20 lutego 2009 r.

Można wspólnie z sąsiadami

O wyodrębnieniu funduszu sołeckiego w gminnym budżecie decyduje rada gminy w uchwale. Zgodnie z przepisami ww. ustawy jest ona bezterminowa. Oznacza to, że podjęta w 2014 r. uchwała wyrażająca zgodę na wyodrębnienie w budżecie gminy funduszu sołeckiego jest podstawą do jego utworzenia nie tylko w 2015 r., ale i w 2016 oraz latach następnych.

Natomiast o przeznaczeniu tych środków rozstrzygają już sołectwa. W tym celu zwoływane jest zebranie wiejskie, na którym uchwala się wniosek o przyznanie środków z funduszu. Bez takiego wniosku sołectwo przy podziale funduszu zostanie pominięte.

Inicjatorami uchwalenia wniosku musi być co najmniej 15 pełnoletnich mieszkańców sołectwa, a także sołtys i rada sołecka. Należy wskazać w nim, co mieszkańcy chcą zrobić za środki funduszu. Podejmując uchwałę w tej sprawie, warto pamiętać, że ustawa wymaga, aby sołecka inicjatywa mieściła się w katalogu zadań własnych gminy, służyła poprawie warunków życia mieszkańców i była zgodna ze strategią rozwoju gminy.

W praktyce oznacza to, że z przyznanych środków sołectwo może zbudować lub wyremontować plac zabaw, naprawić zniszczony chodnik, zadbać o czystość we wsi, ustawiając kosze na śmieci, posadzić drzewa i krzewy czy wyremontować drobną infrastrukturę, np. przystanek autobusowy.

Oczywiście rozmiar planowanego przedsięwzięcia musi być powiązany z wysokością przypadających sołectwu środków. Gdy tych jest za mało, mieszkańcy mogą zadecydować, że wspomogą realizację planowanego zadania, w tym poprzez własną pracę (społeczną).

Warto pamiętać, że uchwalona 21 lutego 2014 r. ustawa wprowadziła nową możliwość wspólnego realizowania zadania przez sołectwa.

W tym celu każde z sołectw oddzielnie powinno uchwalić wniosek dotyczący wspólnego przedsięwzięcia. Umożliwi to kumulowanie środków na realizację przedsięwzięć. Tak uchwalone wnioski będą się uzupełniać np. wtedy, gdy dzieci z dwóch sołectw korzystają ze wspólnego placu zabaw – jedno z nich może sfinansować zabawki, a drugie naprawę ogrodzenia.

– Ważne jest, aby wniosek trafił do wójta w terminie – zaznacza Artur Koziołek, rzecznik prasowy Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji. I dodaje, że to do wójta i rady należy ocena, czy np. wniosek nadany na poczcie 30 września i doręczony po tej dacie do urzędu gminy zostanie uznany za złożony w terminie czy też nie.

Poza możliwością wspólnego realizowania przedsięwzięć przez sołectwa ustawa z 21 lutego 2014 r. przyznaje sołectwom kompetencję do zmiany – w trakcie roku budżetowego – przedsięwzięcia do realizacji w ramach funduszu. Taka zmiana nie może być jednak dowolna, dlatego ustawodawca postanowił, że nie może ona prowadzić do zwiększenia wydatków ustalonych w pierwotnym budżecie. Oznacza to, że sołectwa, które nie złożyły wniosku do budżetu – i co za tym idzie, nie miały zagwarantowanych w uchwalonym budżecie żadnych środków – nie będą mogły proponować wprowadzenia nowych przedsięwzięć w czasie roku budżetowego.

Kilka słów o zebraniu wiejskim

Zebranie wiejskie zwołuje zazwyczaj sołtys, może to zrobić także rada sołecka, grupa mieszkańców lub przedstawiciel urzędu gminy. Ustalając termin i miejsce zebrania, warto wziąć pod uwagę możliwości i potrzeby mieszkańców. Dlatego najlepiej jest je zwoływać na dzień wolny od pracy, a w tygodniu – w godzinach wieczornych.

Ważne jest też, żeby informacja o zebraniu wiejskim dotarła do wszystkich mieszkańców sołectwa. Taka informacja powinna przede wszystkim mówić o tym, gdzie i kiedy zebranie wiejskie będzie się odbywało i czego będzie dotyczyło.

W ogłoszeniu na temat zebrania wiejskiego, którego tematem będzie przeznaczenie środków z funduszu sołeckiego, warto podać dokładną kwotę, która w 2016 r. będzie przeznaczona do wydania w sołectwie. Ta powinna być już znana, ponieważ ustawa o funduszu sołeckim zobowiązuje wójta do przekazania takiej informacji wszystkim sołtysom najpóźniej 31 lipca 2015 r. Można zachęcić osoby czytające ogłoszenie do zastanowienia się, jeszcze przed zebraniem, na co chciałyby przeznaczyć środki.

– Na zebranie wiejskie dotyczące funduszu sołeckiego można zaprosić dzieci i młodzież – przekonuje Karol Mojkowski z Sieci Obywatelskiej Watchdog Polska. – Co prawda osoby, które nie ukończyły 18. roku życia, nie mają prawa głosu, ale ich zdanie może wzbogacić dyskusję. A także zwrócić uwagę dorosłych na niezauważone przez nich potrzeby tej grupy mieszkańców – dodaje.

Zwłaszcza że pieniądze z funduszu sołeckiego można z powodzeniem przeznaczyć na działania związane z najmłodszymi mieszkańcami sołectwa.

– Dla dzieci i młodzieży będzie to też doskonała lekcja demokracji. A jeśli jeszcze przed osiągnięciem pełnoletności uznają, że warto w takich dyskusjach uczestniczyć, to jest duża szansa, że będą to robić również w dorosłym życiu – mówi Karol Mojkowski.

Szczegółowy sposób i tryb zwoływania zebrania wiejskiego określa statut sołectwa. Ten jest uchwalany przez radę gminy. Warto się z nim zapoznać, a to dlatego, że rozstrzygnięcia podjęte na zebraniu zorganizowanym i przeprowadzonym niezgodnie z postanowieniami statutu mogą się okazać nieważne. A to by oznaczało, że środki z funduszu nie będą mogły być wykorzystane przez dane sołectwo.

Odwołanie do rady gminy

Uchwalone przez zebranie wiejskie wnioski o przyznanie środków z funduszu sołeckiego w 2016 r. ocenia wójt. Te, które spełniają wymogi ustawy o funduszu sołeckim, zostają uwzględnione w projekcie budżetu gminy na 2016 r. Ocenione negatywnie są zwracane sołtysom.

– Jeżeli sołtys jest przekonany, że jego wniosek był prawidłowy, może go podtrzymać, odwołując się do rady gminy – tłumaczy Rafał Trykozko, naczelnik Wydziału Kontroli Regionalnej Izby Obrachunkowej w Białymstoku. Jeżeli natomiast uzna argumenty wójta przemawiające za tym, że wniosek jest niezgodny z ustawą, przekazuje wniosek zgromadzeniu wiejskiemu do ponownego uchwalenia. W takiej sytuacji zebranie wiejskie może uchwalić zarówno ten sam wniosek w wersji poprawionej, jak i zupełnie inny, dotyczący innego przedsięwzięcia.

Taki ponownie uchwalony wniosek jest rozpatrywany przez radę gminy.

– Rozstrzygnięcie rady gminy w sprawie wniosku podtrzymanego przez sołtysa i ponownie uchwalonego przez zgromadzenie wiejskie jest dla wójta wiążące – podkreśla Rafał Trykozko.

Ustawodawca zobowiązał radnych tylko do odrzucenia wniosku, który nie spełnia wymagań ustawy o funduszu sołeckim.

Korekty w trakcie roku

Ustawa z 2014 r. przyznaje sołectwom prawa do korygowania lub zmiany treści wniosku w sprawie środków z funduszu sołeckiego w trakcie roku budżetowego. Decyzję taką zgromadzenie wiejskie może podjąć nie wcześniej niż po uchwaleniu budżetu gminy, np. na 2016 r. i nie później niż do 31 października 2016 r.

– To rozwiązanie otwiera możliwość wykorzystania wszystkich przyznanych sołectwu środków albo przez rozszerzenie planowanego projektu, albo przez uchwalenie nowego – ocenia Ireneusz Niewiarowski, senator i prezes Krajowego Stowarzyszenia Sołtysów.

podstawa prawna: ustawa z 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim (DzU z 2014 r., poz. 301)

Część wydatków zwraca gminom państwo

Fundusz sołecki na 2015 r. wyodrębniło 1419 gmin, czyli 65,27 proc. wszystkich gmin w kraju, w których są sołectwa.

1384 gminy, tj. 63,66 proc. wszystkich gmin w kraju, w których są sołectwa, w ustawowym terminie złożyły stosowne informacje do wojewodów i otrzymają w 2016 r. zwrot z budżetu państwa część wydatków wykonanych w ramach funduszu sołeckiego w 2015 r.

Z informacji podanych przez Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji wynika, że w gminach, które złożyły wymagane informacje:

- fundusz sołecki będzie realizowany w 2015 r. w 25 063 sołectwach zamieszkanych przez 9 861 225 osób,

- łączna wysokość wyodrębnionych środków funduszu sołeckiego, który będzie realizowany w 2015 r., to 372 835 568 zł,

- wysokość zwrotu z budżetu państwa planowanych wydatków wykonanych w ramach funduszu sołeckiego w 2015 r. – w wysokości: 40 proc. – 811 gmin; 30 proc. – 465 gmin; 20 proc. – 101 gmin,

- 7 gmin nie otrzyma zwrotu ze względu na przekroczenie wskaźników ustawowych.