W tym szczególnym dla Polski roku warto, abyśmy sobie samym, ale także politykom zadawali nie tylko pytania szczegółowe (np. co dalej ze stawką zdrowotną? Kwotą wolną od podatku? Waloryzacją tego czy innego świadczenia? itd.), ale i te najbardziej zasadnicze. Bo to one na dłuższą metę będą decydowały o naszej przyszłości i perspektywie rozwojowej kraju. Do takich kwestii zasadniczych należy zrozumienie sedna skoku cywilizacyjnego. Dotychczas najczęściej utożsamialiśmy go ze skokiem materialnym. Zwłaszcza w zakresie infrastruktury („twardych” czynników rozwoju). Taka perspektywa może wynikać z naszego ogromnego zapóźnienia w tym zakresie, wyniesionego z okresu PRL. Istota skoku cywilizacyjnego narodów leży jednak gdzie indziej i obejmuje też sferę kulturową, organizacyjną.

Czytaj więcej

Publicystyka

Jan Szomburg: Koniec ery żniw

Ułudą jest, że w źle zarządzanym państwie można znaleźć bezpieczną, prywatną „przystań” – pisze publicysta.

Jeśli ów „skok” ma być faktycznie „cywilizacyjny” (łac. civis – obywatel), to powinien w sposób zauważalny obejmować nas, obywateli. Musi mieć zatem charakter powszechny i głęboki, a o tym decydować będą takie czynniki jak:

1. Zmiana sposobu myślenia (mindset) i zdolność do zdobywania kluczowych dzisiaj umiejętności i kompetencji.

2. Zmiana wzorców zachowań (np. to, czy potrafimy zachować „korytarz życia” dla służb ratunkowych na autostradach).

3. Zmiana kultury organizacyjnej oraz kultury współpracy pomiędzy instytucjami, a także kultury dialogu pomiędzy obywatelami i grupami społecznymi.

Kombinowanie w DNA

Od zmiany ustrojowej w 1989 roku jako kraj osiągnęliśmy bardzo wiele, zwłaszcza w sektorze prywatnym, chociażby w zakresie wydajności pracy czy sposobów działania przedsiębiorstw. Nacisk na budowę infrastruktury był w obliczu ogromnych zapóźnień dość zrozumiały. Jednak teraz czas na korektę, na większe wyważenie twardych i miękkich czynników rozwoju. Pora zauważyć, że dotychczasowe wąskie, czysto inwestycyjne patrzenie na rozwój, które ma miejsce przede wszystkim w sektorze publicznym, powoduje często nieefektywne wykorzystanie nowych zasobów materialnych. Np. w wymiarze przeskalowanej i drogiej do utrzymania infrastruktury. Bliższe spojrzenie na procesy rozwojowe (inwestycyjne) wskazuje, że wykonaliśmy raczej skok konsumpcyjny niż cywilizacyjny.

Budowanie trwałej konkurencyjności i warunków lepszego życia wymaga szerokiego rozumienia skoku cywilizacyjnego – zdolności do lepszego zarządzania i wykorzystywania zasobów, a w tym – ich współdzielenia.

Czytaj więcej

Opinie polityczno - społeczne

Jan Szomburg: Wygrać zieloną transformację

Wszyscy stoimy dziś przed koniecznością zrozumienia wyzwań klimatyczno-ekologicznych.

Sposób, w jaki wykorzystywaliśmy dotychczasowe dotacje z Unii Europejskiej, nie zawsze będzie sprzyjał długofalowemu wzmocnieniu rozwoju Polski. Oznaczał bowiem brak harmonizacji i duże obciążenie kosztowe. Jednocześnie dostępność tych środków w jakimś stopniu zredukowała cechę, którą jako Polacy mamy niejako wpisaną w DNA, czyli zdolność do pozytywnego „kombinowania” (innowacyjność procesową i organizacyjną). Mając na wyciągnięcie ręki stosunkowo łatwe do uzyskania środki, przestaliśmy się zastanawiać, jak zrobić „więcej za mniej”. Zawładnęło nami podejście projektowe, gdzie celem głównym jest zrealizowanie uzgodnionych, często niezharmonizowanych priorytetów i wykorzystanie pełnej kwoty przyznanych pieniędzy, a nie trwała poprawa środowiska produkcji i życia.

Na to nakłada się inna polska przypadłość, za którą nie możemy już nijak winić Brukseli – klientelizm. Działanie w reżimie nieustannych projektów, dotacji i konkursów wytworzyło logikę rozdziału pieniędzy (najważniejsze „komu” i „ile”), rugując logikę realnych strategii czy polityk publicznych.

Nie dziwmy się, że w takich warunkach nie wykształca się nowa jakość usług publicznych. Mamy wręcz do czynienia z coraz mniejszym wpływem instytucji państwa na codzienną rzeczywistość Polaków. Nie ma myślenia długofalowego i horyzontalnego, dotyczącego korelacji pomiędzy różnymi czynnikami rozwoju.

Bierze się to również z tego, że sukcesy czysto inwestycyjne lub czysto dystrybucyjne łatwiej się sprzedają – chcemy głosować na polityków, którzy oddają do użytku nowe mosty czy drogi, wizytują tereny budowy albo coś rozdają. Mediom też o wiele łatwiej jest opowiedzieć tego typu historie. O wiele trudniej jednak dostrzec sukcesy systemowe, organizacyjne, prowadzące do lepszego funkcjonowania, harmonizacji struktur.

Wybory to dobry czas

Jeśli faktycznie chcemy innej Polski, przez co rozumiem wyższej jakości opieki zdrowotnej, lepszej edukacji, przyjaźniejszego i efektywniej pracującego aparatu administracyjnego, to musimy pokazać to politykom. Zagwarantować, że takie miękkie tematy jak sukcesy w lepszym zarządzaniu będą się im opłacać wyborczo.

Czytaj więcej

Opinie polityczno - społeczne

Jan Szomburg: Przestrzeń nowej nadziei

Lokalność to pole ćwiczeń integracji działań różnych sektorów: transportu, usług publicznych czy planowania przestrzennego – pisze inicjator Kongresu Obywatelskiego.

Wąsko rozumiany skok cywilizacyjny przynosi brak harmonii, niepełne wykorzystanie zasobów i wysokie koszty na przyszłość. To nietrwały sukces, wysiłek, którego efekty zostaną przynajmniej częściowo zmarnotrawione. Musimy zacząć doceniać miękkie czynniki rozwoju. Już Stanisław Staszic zauważał, że cywilizacja to „uspołecznienie człowieka, rodziny, narodu i innych zrzeszeń”, a Alexander von Humboldt podkreślał, że poprzez cywilizację należy rozumieć „to wszystko, co ułatwia harmonijne współżycie ludzi”, w związku z czym cywilizacja „przejawia się w technice, narzędziach, prawie i obyczajowości, instytucjach”.

Rozwój cywilizacyjny w duchu Staszica czy Humboldta to nie tylko najlepsza recepta na wyzwania społeczne, gospodarcze i klimatyczne, ale także na pokojowe współistnienie różnych światów wartości – tego tradycyjnego i tego progresywnego, czyli załagodzenie tzw. wojny kulturowej.