- Jestem lekarzem prowadzącym działalność gospodarczą. W wyniku sporu prawnego zostałem zmuszony do skorzystania z usług adwokata, którego wynagrodzenie zostało pokryte z ubezpieczenia ochrony prawnej. Czy otrzymane świadczenie stanowi dla mnie przychód oraz czy mogę rozliczyć je jako koszt podatkowy? – pyta czytelnik.
Ubezpieczenie ochrony prawnej jest szczególnym typem ubezpieczenia majątkowego, przewidującego ochronę ryzyka ponoszenia kosztów związanych ze sporem prawnym ubezpieczonego. W praktyce stanowi ono najczęściej dodatkowy wariant ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej przedsiębiorcy albo ruchomości lub innych środków trwałych będących jego własnością. Ochroną ubezpieczeniową objęte jest zazwyczaj m.in. wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika w zakresie zdarzeń przewidzianych umową. Wystąpienie sporu prawnego, stanowiącego przewidziane w umowie zdarzenie ubezpieczeniowe, uprawnia przedsiębiorcę (lub innego przewidzianego w umowie beneficjenta) do uzyskania stosownego świadczenia (odszkodowania). Świadczenie to może podlegać opodatkowaniu podatkiem dochodowym.
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych przewiduje zwolnienia z opodatkowania odszkodowań otrzymanych w związku z zawartą umową ubezpieczenia typu majątkowego lub osobowego. Ta reguła nie dotyczy jednak osób prowadzących działalność gospodarczą, gdy zaistniała szkoda pozostaje w związku z częścią ich majątku (art. 21 ust. 1 pkt 4 lit. a).
Przepisy ustawy przewidujące zwolnienie z opodatkowania należy zestawić w pierwszej kolejności z regulacjami definiującymi przychody uzyskiwane z działalności gospodarczej. Zgodnie z art. 14 ust. 2 pkt 12 wspomnianej ustawy przychodem z niniejszego źródła są również otrzymane odszkodowania za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej.
W wyroku z 30 marca 2001 r. (III SA 3293/99) Naczelny Sąd Administracyjny zauważył, że z powodu braku ustawowej definicji majątku związanego z działalnością należy go rozumieć jako „składniki mienia, których posiadanie wiąże się z faktem wykonywania działalności gospodarczej". Z uwagi na to majątkiem w rozumieniu ustawy będzie ogół aktywów i pasywów przedsiębiorcy, w tym własność i inne prawa majątkowe, czyli mienie (art. 44 kodeksu cywilnego). Sąd podkreślił, że skorzystanie ze zwolnienia z opodatkowania nie zależy od ujęcia składników majątku związanych ze szkodą w ewidencji środków trwałych. Wystarczy więc zaistnienie faktycznej relacji z prowadzoną działalnością. Ten pogląd potwierdzony został w interpretacjach organów skarbowych (interpretacja indywidualna dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 13 lutego 2013 r., ILPB1/415-1133/12-2/AG, oraz dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 12 sierpnia 2013 r., ITPB1/415-589b/13/WM).
