- Prowadzę firmę budowlaną, mój pracownik podczas wykonywania swoich obowiązków nie zabezpieczył terenu budowy, przez co jeden z przechodniów doznał ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Sąd karny uniewinnił mnie prawomocnym wyrokiem od postawionych zarzutów, czy ubezpieczyciel powinien wypłacić poszkodowanemu odszkodowanie i zadośćuczynienie? – pyta czytelnik.
Co do zasady prawomocny wyrok sądu karnego nie wpływa automatycznie na odpowiedzialność ubezpieczyciela. Zgodnie z art. 11 zd. 1 kodeksu postępowania cywilnego ustalenia prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa, wydanego w postępowaniu karnym, wiążą sąd w postępowaniu cywilnym. Oznacza to, że sąd cywilny nie będzie uprawniony do zakwestionowania okoliczności faktycznych prawomocnie stwierdzonego czynu zabronionego, jednak prawo cywilne upoważnia skład orzekający do dokonania własnej oceny prawnej zdarzenia pod kątem wielkości i rozmiarów doznanego uszczerbku.
Innymi słowy, zgodnie z obowiązującymi przepisami, odpowiedzialność ubezpieczyciela co do zasady powstanie w takim wypadku z chwilą wdrożenia procesu cywilnego. W praktyce, w celu uniknięcia ryzyka uiszczenia kosztów procesu, prawomocne orzeczenie sądu karnego wymusza na zakładzie ubezpieczeń niezwłoczną wypłatę świadczenia pod rygorem powiększenia należności o odsetki za zwłokę. Zgodnie z literalnym brzmieniem przepisu wiążący będzie jedynie wyrok skazujący prawomocnie sprawcę za przestępstwo. Art. 11 k.p.c. nie znajdzie zatem zastosowania do rozstrzygnięć w sprawach dyscyplinarnych czy wykroczeniowych, choć z pewnością rodzą one pewne domniemanie faktyczne (wyrok Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim z 25 kwietnia 2014 r., I C 785/13).
Tak więc prawomocny wyrok sądu karnego uniewinniający ubezpieczonego nie przesądza o podstawie do braku przyjęcia odpowiedzialności przez ubezpieczyciela. Wynika to z konstrukcji instytucji winy, która ukształtowana przez konstytucyjną zasadę domniemania niewinności, w prawie karnym przybiera dla oskarżonego korzystną formę na zasadach in dubio pro reo – wszelkie niedające się usunąć wątpliwości rozstrzyga się na jego korzyść. Wina jest natomiast niezbędną przesłanką odpowiedzialności cywilnej (deliktowej) i nawet najmniejszy stopień winy (culpa levissima) uzasadnia nałożenie na sprawcę obowiązku naprawienia szkody (m.in. wyrok Sądu Najwyższego z 8 grudnia 2010 r., V CSK 163/2010).
Korzystne dla ubezpieczonego ustalenia sądu karnego nie zwalniają ubezpieczyciela z obowiązku przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego oraz zbadania wysokości doznanej szkody, w tym zasadności roszczeń poszkodowanego. W doktrynie nie uznaje się bowiem postępowania likwidacyjnego za postępowanie sporne, tym samym nie znajduje w pełni odzwierciedlenia cywilistyczna zasada ciężaru dowodu w rozumieniu art. 6 kodeksu cywilnego (tak: m.in. SN w wyroku z 15 lipca 2004 r., V CK 640/2003).
