Czterysta lat temu, w 1517 r. Maciej Miechowita wydal po łacinie „Traktat o dwóch Sarmacjach", pierwszy naukowy opis geografii wschodniej Europy utożsamianej z mityczną Sarmacją. Miechowita polemizuje z antycznym Ptolemeuszem, kwestionując jego geograficzne bajania.
Traktat Miechowity, lekarza, historyka i geografa, nie obalił jednak mitu Sarmacji, a spopularyzował go szerzej Maciej Stryjkowski, konfabulujący historyk końca XVI w. Zaspokajał on potrzebę zdefiniowania ustroju demokracji szlacheckiej po unii polsko-litewskiej, innego niż absolutyzmy zachodnie czy despotie wschodnie. Odpowiadał na tęsknotę szlachty za unifikująca zasadą obywatelską odwołującą się nie do procedur, lecz serca, uzasadniając wyjątkowość i potęgę Rzeczpospolitej spinającej Wschód z Zachodem.