Ten zwyczaj językowy robi karierę gdzieś od ćwierć wieku, ale jego najwdzięczniejszy przykład zauważyłem ostatniej jesieni. Nagłówek w pewnej gazecie głosił, że premier, wiedząc o groźbie powodzi, nie ostrzegł zawczasu „Polaków”. W myśl definicji przyjętej przy spisie ludności, a także według współczesnych słowników, Polacy to ludzie polskiej narodowości bądź pochodzenia. Tymczasem choćby w województwie opolskim, szczególnie wtedy zagrożonym, 78 tysięcy mieszkańców deklaruje narodowość niemiecką. To już Niemców niechby sobie zalało? Tak można było zrozumieć ten nagłówek, gdyby tylko pomyśleć precyzyjnie.
Sęk w tym, że politycy nie chcą myśleć precyzyjnie, tylko przemawiać skutecznie. A jedno się z drugim wyklucza. W powodzi wciąż tych samych frazesów toną alternatywne pojęcia, samodzielne przemyślenia, subtelne rozumowania. Tak dzieje się też, kiedy hasło „Polki i Polacy”, czasem skracane do wersji męskiej, pogrąża swoje synonimy.
Czytaj więcej
Film Jessego Eisenberga „Prawdziwy ból” osiąga mistrzostwo wyższego rzędu: najsilniej oddziałuje...
Jak wyraz „Polacy” zaczęły eksploatować kampanie wyborcze
Jeszcze na przełomie stuleci napisano by raczej, że należało ostrzec „społeczeństwo”. I pamiętam, jak w latach 2000. wyraz „Polacy” zaczęły eksploatować kampanie wyborcze. Są one licytacją na wielkie słowa, a na te nikt nie odda monopolu konkurentom. Trzeba mówić patetycznie i patriotycznie – więc kandydat na prezydenta z reguły powie, że w kampanii spotyka się z „Polakami”.
I nie tylko w kampaniach politycy i dziennikarze od prawa do lewa udają, że między Odrą a Bugiem żyją wyłącznie Lechici. Nie chcą pamiętać, że w spisach ludności figuruje 13 możliwych narodowości plus „inne”. Wolą nie myśleć, jak poczują się na przykład Romka i Żyd, Łemkini albo Tatar, kiedy po raz enty cudzy język rozstrzygnie za nich, kim są. Nadużywanie słowa „Polacy” dzień po dniu, dekadę po dekadzie zawęża naszą wspólnotę. Sprzyja zamykaniu się na ludzi innych nacji, żyjących obok od lat albo stuleci. A to tylko jedna ze szkód, jakie ten zwyczaj wyrządza.
