– Była takim alter ego swego męża. On bez niej by sobie nie poradził. Zawsze mówiło się o Stefanie Korbońskim, ale w gruncie rzeczy to ona była organizatorką ich życia i to ona wszystkiego pilnowała – opowiada Iza Kuczyńska, która poznała Zofię Korbońską w połowie lat 90., kiedy pracowała nad jej biogramem do książki „Sylwetki kobiet-żołnierzy”.

Zofia Korbońska zmarła w poniedziałek w Waszyngtonie w wieku 95 lat. Całe życie poświęciła swemu mężowi, jednemu z najważniejszych polityków czasów wojny oraz w Polsce. Pewnie nie potrafiła inaczej. Była przecież dzieckiem swojej epoki, dla której słowa: patriotyzm, lojalność, poświęcenie czy wierność, nie były pustymi dźwiękami.

Korbońscy przeżyli razem ponad 50 lat. Zofia zawsze nieco w cieniu Stefana. Sama o sobie też mówiła skromnie: – Moim „tytułem do chwały” jest to, że byłam najbliższą współpracowniczką Stefana Korbońskiego, swojego męża, współtwórcy Polskiego Państwa Podziemnego, mojego dowódcy i mojego bohatera – podkreślała w wystąpieniu podczas uroczystości otwarcia Muzeum Powstania Warszawskiego 31 lipca 2004 roku.

– O sobie nigdy nie chciała mówić. Zawsze tylko o swoim mężu. On jej ufał bezgranicznie. Była jego powiernicą, pomocnicą, sekretarką, adiutantem. W prywatnych rozmowach mówiła, że jest tylko gosposią. Uważała, że to, co w życiu zrobiła, to po prostu był obowiązek wszystkich żyjących w tamtych czasach – twierdzi Kuczyńska.

[srodtytul]Ciekawe czasy[/srodtytul]

Kiedy wybuchła wojna, w pierwszym odruchu Zofia Korbońska powiedziała do męża: „wreszcie zaczną się ciekawe czasy”. Potem się z tego śmiała, ale dla niej rzeczywiście zaczęły się wtedy niesłychanie ciekawe czasy.

W 1941 roku, kiedy Stefan Korboński został szefem Kierownictwa Walki Cywilnej AK, Zofia zaczęła organizować tajną radiostację Kierownictwa Walki Cywilnej oraz radiostację Świt. Była szyfrantką. Zorganizowała też i prowadziła biuro szyfrów. – W tym czasie było wiele wpadek wśród konspiratorów, ale Korbońscy w sposób cudowny uratowali się przed śmiercią – opowiada prezes Fundacji imienia Stefana Korbońskiego w Warszawie, historyk Roman Rybicki.

Jeszcze długo po wojnie będą nazywać Zofię telegrafistką z powstania warszawskiego. „Od samego rana zabierałam się do szyfrowania depesz przygotowanych przez mojego męża i przez prawie cały dzień siedziałam z radiostacją, z wyjątkiem chwil, kiedy przychodził Stefan, czy w czasie przerw spowodowanych bombardowaniem. Chodziliśmy we dwójkę po ulicach będących w rękach polskich, oceniając szkody, jakie wyrządziły naloty i ostrzeliwania, obserwowaliśmy ludzi i prowadziliśmy z nimi rozmowy” – opowiadała w wywiadzie przeprowadzonym przez Romana Rybickiego i zamieszczonym w książce: „Refleksje z powstania 1944. Zofia Korbońska świadek historii”.

Jej postawę i działalność docenił prezydent Warszawy Lech Kaczyński, zapraszając ją na obchody 60. rocznicy wybuchu powstania warszawskiego i na otwarcie Muzeum Powstania. Wygłosiła wtedy pamiętne słowa: – „Powstanie warszawskie było punktem szczytowym pięcioletniej walki z okupantem niemieckim i sowieckim. Powstanie warszawskie było punktem szczytowym w życiu każdego z nas, kto brał w nim udział”.

– Wszyscy młodzi ludzie, a zwłaszcza harcerze, słuchali jej ze zdumieniem i koniecznie chcieli zobaczyć, jak wygląda kobieta, która to mówi – wspomina Rybicki. – To była kobieta o wielkim uroku osobistym i ogromnej inteligencji. Prezentowała też to, co dzisiaj w Polsce trudno znaleźć, czyli prawdziwą postawę patriotyczną – dodaje.

[srodtytul]Ucieczka przed UB[/srodtytul]

W czerwcu 1945 roku wraz z mężem (wtedy ostatnim delegatem rządu londyńskiego na kraj) została aresztowana przez NKWD. Zwolniono ją – podobnie jak małżonka – po utworzeniu przez Bieruta Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej. Miał to być gest dobrej woli komunistów. Już w 1947 roku Korbońskiemu ponownie groziło aresztowanie przez UB. Ponieważ represje ze strony komunistycznych władz się nasilały, postanowili uciec z PRL.

Przez ponad dwa tygodnie ukrywali się w Gdyni. – Urząd Bezpieczeństwa już deptał im po piętach. Funkcjonariusze weszli do domu, w którym Korbońscy się ukrywali. Aresztowano ludzi, którzy im pomagali – opowiada historyk Jan Żaryn.

5 listopada 1947 roku spotkali Szweda, Karla Nilssona, dzięki któremu dostali się na statek „Drotting Victoria”. Na jego pokładzie dotarli do Trelleborgu, a kilka dni później do Sztokholmu. Funkcjonariusze UB nie dawali za wygraną. Próbowali porwać ich z hotelu. Na szczęście nie udało się im. 13 listopada 1947 roku Korbońscy znaleźli się w Londynie, skąd wyruszyli do Stanów Zjednoczonych.

26 listopada wylądowali na nowojorskim lotnisku La Guardia. Tym samym samolotem przylecieli inni uchodźcy z Polski: Stanisław Mikołajczyk, szef PSL, Kazimierz Bagiński, działacz ruchu ludowego, publicysta, oraz ambasador USA w Warszawie Arthur Bliss Lane, który opuścił polską placówkę, uznając, że nie jest w stanie wypełniać misji dyplomatycznej. Już w drodze z lotniska ambasador Lane zaproponował Zofii pracę w rządowej rozgłośni radiowej Głos Ameryki. Propozycję przyjęła i pracowała tam przez ponad 40 lat. Jako spikerka codziennie nadawała do Polski wiadomości oraz prowadziła autorskie audycje takie jak: „Życie Warszawy pod rządami komunistycznymi”, „Młodzieżowy Klub Myśli Niezależnej”, „Kobiety Ameryki” czy „Rocznice Powstania Warszawskiego”.

– Poznałem ją kilka lat temu. Kiedy razem z żoną pojechałem do Waszyngtonu jako dyrektor Biura Edukacji Publicznej IPN. Miałem ją poinformować o tym, że planujemy zorganizowanie wystawy z okazji 20. rocznicy śmierci jej męża i ogłoszenie nieformalnego roku Stefana Korbońskiego – wspomina Żaryn. – Nasze spotkanie szybko przerodziło się w sympatyczną zażyłość. To była kobieta, z którą chciało się być.

[srodtytul]Czuła i myślała po polsku[/srodtytul]

Korbońscy mocno zaangażowali się w działalność środowisk emigracyjnych. Korboński przewodniczył Przedstawicielstwu Polskiej Rady Politycznej i Polskiej Radzie Jedności, uczestniczył w pracach Fundacji Kościuszkowskiej i Polskiego Instytutu Naukowego w Nowym Jorku. W 1979 roku wybrano go także do zarządu Polskiego Towarzystwa Prawniczego w Stanach Zjednoczonych. Zofia działała w Kongresie Polonii Amerykańskiej (KPA) i Fundacji im. Jana Pawła II.