Tymczasowo aresztowany, aby zawrzeć związek małżeński, musi otrzymać zgodę organu dysponującego (prokuratora, sądu) na widzenie z przyszłym małżonkiem i ewentualnie dwoma pełnoletnimi świadkami. Zezwolenie takie wydaje się pod warunkiem, że nie utrudni prowadzenia postępowania (art. 217 § 1b k.k.w.).
Trzeba odmawiać z rozwagą
Regulacje, które określają warunki wstąpienia w związek małżeński, to przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (k.r.i.o. – dział I – Zawarcie małżeństwa), a wśród regulacji prawnomiędzynarodowych – europejska konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Jej art. 12 wskazuje na prawo do zawarcia związku małżeńskiego, przyjmując, że mężczyźni i kobiety w wieku małżeńskim mają prawo do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny zgodnie z ustawami krajowymi. Prawo określone w konwencji nakłada na państwa-strony obowiązek jego zagwarantowania, przy czym wyraźnie wskazuje, że korzystanie z niego następuje zgodnie z ustawami krajowymi.
O gwarantowaniu i wykorzystywaniu prawa tymczasowo aresztowanego do zawarcia związku małżeńskiego podczas pobytu w więzieniu Europejski Trybunał Praw Człowieka wypowiedział się w wyroku z 5 stycznia 2010 r. Frasik przeciwko Polsce (skarga nr 22933/02). Stwierdził, że arbitralna odmowa udzielenia zgody na zawarcie związku małżeńskiego w areszcie oraz brak skutecznego środka odwoławczego od takiej decyzji, który można złożyć do organu krajowego narusza art. 12 i 13 konwencji. Trybunał dopuścił możliwość ograniczenia tego prawa, w przypadku gdy zagraża to bezpieczeństwu zakładu karnego, wiąże się z zapobieganiem popełnieniu przestępstw i naruszeniom porządku. W tej konkretnej sprawie orzekł, że organ dysponujący, działając w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania, utracił z pola widzenia konieczność wyważenia interesu publicznego i interesu indywidualnego, tj. poszanowania fundamentalnego prawa skarżącego do zawarcia małżeństwa gwarantowanego przez konwencję. Wskazany wyrok ciągle jest w fazie wykonywania przez rząd polski.
Zagwarantowanie prawidłowego toku postępowania jest elementem najważniejszym, dlatego też należy zachować dużą rozwagę w podejmowaniu decyzji w kwestii zgody/braku zgody na widzenie, a przez to zawarcie związku małżeńskiego w więzieniu.
Są inne sposoby
Organy dysponujące, odmawiając ewentualnej zgody na widzenie, na którym miałoby dojść do zawarcia związku małżeńskiego, powinny pouczać tymczasowo aresztowanego o możliwości zawarcia związku małżeńskiego w innej dopuszczalnej formie, tj. poprzez pełnomocnika. Artykuł 6 k.r.i.o. wskazuje mianowicie, że z ważnych powodów sąd może zezwolić, aby oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński zostało złożone przez pełnomocnika. Pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym i wymieniać osobę, z którą małżeństwo ma być zawarte. Taka forma zawarcia związku małżeńskiego po pierwsze: powoduje, że nie możemy mówić o naruszeniu konwencyjnego prawa do zawarcia związku małżeńskiego nupturienta, po drugie: zabezpiecza tok postępowania, ponieważ nie dochodzi do osobistego spotkania przyszłych małżonków, a po trzecie: daje możliwość faktycznego zbadania intencji nupturientów co do zawarcia związku.
