Najpierw informatyczna kolejka

W praktyce działania tzw. e-sądu pojawił się dość istotny problem dotyczący momentu, w jakim pozew staje się skutecznie wniesiony w elektronicznym postępowaniu upominawczym (EPU).

To zagadnienie teoretyczne  rodzi  duże i niezwykle istotne implikacje natury praktycznej dotyczące np. ewentualnego przedawnienia lub nie roszczenia dochodzonego pozwem. Pozornie wydaje się, że regulacja ustawowa jest w tym zakresie jasna.

Większość komentatorów pomija to zagadnienie milczeniem, przyjmując, że brak jest w tym zakresie jakichkolwiek niejasności czy problemów w zakresie wykładni prawa. Temu zagadnieniu należy się jednak bliższa uwaga. Może ono mieć istotne znaczenie także dla przedsiębiorców.

Jaka data wniesienia  procesowego

Zgodnie z art. 505

31

§ 1

kodeksu postępowania cywilnego

datą wniesienia pisma procesowego drogą elektroniczną jest data wprowadzenia go do systemu informatycznego.

Mimo że w przepisach k.p.c. brak jest bliższej definicji tego pojęcia, można przyjąć intuicyjnie, że w przypadku pozwu chodzi tutaj o moment, gdy zostaje on elektronicznie zarejestrowany w systemie i uzyskuje numer sygnatury sprawy. Zaraz potem elektroniczne akta sprawy stają się dostępne w systemie informatycznym EPU dla orzekającego, do którego referatu sprawa została automatycznie przydzielona, i dla użytkownika systemu, który pozew wniósł (powoda albo jego pełnomocnika).

Jednocześnie jednak w art. 505

31

§ 6 k.p.c. znalazła się delegacja dla ministra sprawiedliwości do określenia, w drodze rozporządzenia, sposobu wnoszenia pism procesowych drogą elektroniczną.

Rezultatem delegacji jest rozporządzenie ministra sprawiedliwości z 28 grudnia 2009 w sprawie sposobu wnoszenia pism procesowych drogą elektroniczną w elektronicznym postępowaniu upominawczym (DzU z 2009 r. nr 226, poz. 1832).

Uiszczenie opłaty

W jego § 2 i 3 uregulowano procedurę wnoszenia pisma procesowego  w przypadku użytkownika innego niż masowy i masowego (komunikującego się z sądem za pomocą własnego oprogramowania).

W przypadku pism podlegających opłacie sądowej, a takim jest pozew, jako ostatni etap jego wniesienia przewidziano „nieodwracalne zainicjowanie procedury uiszczenia opłaty sądowej za pomocą udostępnianego przez system teleinformatyczny mechanizmu zapewniającego identyfikację wnoszącego opłatę”.

Pojęcie to nie zostało bliżej zdefiniowane, ale wydaje się, że można przyjąć, że oznacza to po prostu dokonanie płatności online przez system płatności udostępniony na stronie internetowej e-sądu. Dokonanie zlecenia przelewu online bądź płatności za pomocą karty kredytowej z pewnością ma charakter nieodwracalny i pozwala na identyfikację wnoszącego opłatę.

Teoretycznie więc w tym już momencie zostają spełnione wszelkie wymogi do wprowadzenia pisma procesowego (w praktyce pozwu, gdyż tylko on jest na chwilę obecną opłacany online w e-sądzie) do systemu informatycznego EPU i przyjęcia tego dnia za dzień wniesienia pozwu.

Potwierdzenie dokonania płatności

Jednak system informatyczny obsługujący elektroniczne postępowanie został skonstruowany inaczej. Pozwy zostają wprowadzone do tego systemu dopiero w chwili, gdy wpłynie do niego potwierdzenie dokonania płatności elektronicznej przez powoda, a wiec zostanie odnotowany wpływ środków.

Różnica czasowa między chwilą zainicjowania nieodwracalnej płatności a jej potwierdzeniem w systemie często wynosi kilka dni. W ekstremalnych, pojedynczych sytuacjach, w których występowały problemy z płatnościami, wynosiła nawet miesiąc.

Trudno przewidzieć

W związku z tym w początkowym okresie działalności e-sądu pojawił się problem dotyczący niemożności przewidzenia przez powodów lub pełnomocników powodów daty wniesienia swojego pozwu do e-sądu. Brak było wówczas również możliwości zaznaczenia w pozwie opcji, że powód domaga się zasądzenia odsetek od dnia wniesienia pozwu; konieczne było wskazanie konkretnej daty dziennej.

Data ta bardzo często była wcześniejsza niż ostateczna data wprowadzenia pozwu do systemu informatycznego EPU, tj. nadania sprawie sygnatury i udostępnienia jej akt zarówno orzekającym, jak i wnoszącemu pozew, która to data wówczas była oznaczana w systemie informatycznym jako data wniesienia pozwu.

Powodowało to poważne wątpliwości, dotyczące m.in. sytuacji  gdy w pozwie żądano zasądzenia odsetek od skapitalizowanych odsetek od dnia będącego w intencji powoda dniem wniesienia pozwu, a który okazywał się wcześniejszy niż ostateczna data jego wniesienia.

Skutkowało to groźbą przyjęcia, że powód w swoim pozwie naruszył wskazany w przepisach kodeksu cywilnego tzw. zakaz anatocyzmu (art. 482 kodeksu cywilnego; zakaz pobierania odsetek od zaległych odsetek), i mogło skutkować stwierdzeniem braku podstaw do wydania nakazu zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym.

Dwie adnotacje

Z  tego względu do systemu został wprowadzony mechanizm przewidujący swego rodzaju dualizm oznaczenia czasowego wpływu pozwu. Na okładce elektronicznych akt sprawy w e-sądzie można znaleźć dwie adnotacje.

Pierwsza dotyczy  daty rejestracji sprawy w repertorium (data nadania sygnatury), druga  dotyczy daty wniesienia do sądu, która ma być właśnie datą nieodwracalnego zainicjowania procedury opłacenia opłaty sądowej od pozwu. Między tymi datami często występuje kilkudniowa rozbieżność.

Data wniesienia do sądu

Jednocześnie  m.in. wprowadzono w systemie EPU możliwość zaznaczenia w pozwie żądania zasądzenia odsetek od dnia wniesienia pozwu, który zostaje ostatecznie skonkretyzowany przez system w projekcie treści nakazu zapłaty przy wykorzystaniu drugiej z dat widocznych na okładce elektronicznych akt sprawy – „daty wniesienia do sądu”, która ma być datą nieodwracalnego zainicjowania płatności opłaty sądowej od pozwu.

Powstaje jednak pytanie: czy te zmiany  rozwiązują problem?

Moim zdaniem poważne przesłanki przemawiają za negatywną odpowiedzią na to pytanie. Po pierwsze ten dualizm oznaczenia wniesienia pozwu jest niejasny i niezrozumiały dla stron nieznających kontekstu jego wprowadzenia.

Przeciętny użytkownik korzystający z elektronicznego postępowania upominawczego nie rozumie, co kryje się za tymi dwoma określeniami i skąd wynika częsta rozbieżność między tymi datami, a co ważniejsze nie wie, jakie konsekwencje prawne z tego wynikają.  Po drugie ma to przełożenie na możliwość obrony swoich praw w postępowaniu sądowym przed e-sądem i ewentualnie kolejnym sądem, któremu sprawa zostanie przekazana.

Przede wszystkim jednak najistotniejsze jest, że treść art. 505

31

§ 5 k.p.c. pozostaje niezmieniona i jasno przewiduje, że datą wniesienia pozwu jest data wprowadzenia go do systemu teleinformatycznego. W tym zakresie można oczywiście spekulować co do znaczenia tego terminu.